Międzynarodowa konferencja naukowa pt. Law and Social Values dała asumpt do bałkańskiej wyprawy do serbskiego Niszu (NišНишNaissus), stolicy okręgu niszawskiego, trzeciego (wg niektórych nawet drugiego) pod względem ludności (ponad 260 tys. mieszkańców) miasta oddalonego ok. 240 km od Belgradu.




Nisz jest jednym z najstarszych miast nie tylko na Bałkanach, lecz także w całej Europie. Obszar był zamieszkały już w paleolicie. Na kształt i historię miasta i regionu oddziaływali nie tylko Serbowie, lecz na przestrzeni wieków także Celtowie, Rzymianie, Hunowie, Awarowie, Bizantyjczycy, Bułgarzy, Turcy osmańscy, Węgrzy i Austriacy. Miasto przechodziło z rąk do rąk, jak całe Bałkany.




Najbardziej charakterystycznym zabytkiem jest twierdza w Niszu, stanowiąca system dawnych fortyfikacji sięgających czasów tureckich (1719 – 1723 r). Usytuowana została w miejscu wcześniejszej rzymskiej, a następnie bizantyjskiej warowni. Twierdzę wielokrotnie przebudowywano, jest jednym z najlepiej zachowanych tego typu kompleksów na Bałkanach.




W doskonałym stanie zachowała się główna Brama Stambulska (Stambol Kapija), prowadząca do twierdzy od południowej strony. Do kompleksu można było dostać się także przez cztery pozostałe bramy – Belgradzką, Wiedeńską, Jagodyńską i Wodną. Oprócz murów i bram zachowały się zbrojownia, łaźnia turecka, stacja pocztowa, prochownia i więzienie.




W kamiennych murach o grubości trzech metrów zapisana jest historia miasta. Rozciągają się one na odległość ponad dwóch kilometrów. Do 1950 roku w twierdzy stacjonowało wojsko, współcześnie została przekształcona w 22-hektarowy park, na terenie którego odbywają się wydarzenia kulturalne, koncerty i festyny.




Podczas wykopalisk archeologicznych odkryto liczne pozostałości po Rzymianach i Bizantyjczykach. Lapidarium z kolekcją znalezionych w twierdzy rzymskich nagrobków i płyt nagrobnych (I – VI w.).




Kamienny meczet Bali-Bey z 1523 r. pełni współcześnie rolę galerii.




Wewnątrz fortyfikacji umieszczono także pomnik księcia Milana I Obrenowicia, wyzwoliciela Niszu (1878 r.). W 1882 r. Milan przyjął tytuł królewski, abdykował w 1889 r. na rzecz syna.




Rzeka Niszawa oddziela kompleks twierdzy od ścisłego centrum. Mająca źródła w Starej Płaninie po 218 km uchodzi do Morawy Południowej.




Centralnym placem Niszu jest Trgu Kralja Milana. Plac nosi imię wspomnianego już króla, który wyzwolił Serbię spod panowania ottomańskiego.




Na środku placu znajduje się pomnik Wyzwolicieli Niszu (Spomenik Borcima za Oslobodenje Niša) autorstwa chorwackiego i jugosłowiańskiego rzeźbiarza Antuna Augustinčića – twórcy m.in. Monument of Peace stojącego przed siedzibą ONZ w Nowym Jorku, czy pomnika Piłsudskiego w Katowicach. Główną część monumentu zajmuje jeździec z flagą symbolizującą wolność. Uwieczniono Stevana Sinđelića (uczestnika pierwszego serbskiego powstania przeciwko Turkom 1804 – 1813) oraz Kole Rašića (dowódcę serbskich oddziałów walczących w II wojnie serbsko-tureckiej 1876-1878).




Miasto odgrywa istotną rolę we współczesnej historii Serbii. W czasie I Wojny Światowej pełniło nawet funkcję tymczasowej stolicy, przeniesionej z okupowanego wówczas przez Austriaków Belgradu. W 1999 r. Nisz był bombardowany przez wojska NATO.




Kazandžijsko Sokače to zamknięty dla ruchu samochodowego główny deptak (ul. Obrenovićeva) oraz stara dzielnica, w której znajdują się liczne restauracje, knajpy, kluby, centra handlowe i sklepy. W XVIII stuleciu znajdował się tu ogromny bazar.




Na obrzeżach Kazandžijsko Sokače znajduje się Muzeum Narodowe, w którym zgromadzono bogate zbiory archeologiczne (głównie z okresu rzymskiego), prezentowane są także wielowiekowe dzieje miasta.




Wzniesiona przy drodze do Stambułu Wieża Czaszek (Ćele Kula) jest przerażającym świadectwem bitwy serbsko-tureckiej w czasie antytureckiego powstania w 1809 r. – w bohaterskiej obronie wzgórza Czeged w następstwie eksplozji zginęło dwukrotnie więcej Turków niż Serbów. Miała stanowić ostrzeżenie przed próbami oporu przeciwko imperium osmańskiemu. Kaplicę dobudowano w 1892 r. według projektu belgradzkiego architekta Dimitriego Leko.




 Na polecenie Khurshida Paszy władze tureckie w 57 rzędach ułożyły 952 czaszki serbskich powstańców (zdzierając z nich skóry i wysyłając je sułtanowi). Pustymi oczodołami spoglądały na przechodniów. Po dobudowaniu kaplicy zachowało się tylko 58 z nich – część została wyciągnięta i pochowana, część uległa zniszczeniu. O męczeństwie Serbów świat dowiedział się dzięki książce francuskiego poety Alphonse de Lamartine „Podróż na wschód” .




Sobór katedralny Zstąpienia Ducha Świętego jest jedną z największych i najważniejszych serbskich cerkwi. Wzniesiona z inicjatywy metropolity Joannicjusza, Turcy umożliwiali chrześcijanom budowanie świątyń pod warunkiem, że nie przewyższały one ówczesnych meczetów. Konsekracja świątyni nastąpiła w 1878 r.




Sobór zapoczątkował rozwój serbskiego stylu stanowiącego połączenie stylu serbsko-bizantyjskiego oraz rzymsko-bizantyjskiego z elementami islamskimi oraz baroku zachodnioeuropejskiego. Ikonostas spłonął w pożarze w 2001 r., został odrestaurowany w 2006 r.




Katolicki kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Niszu.




Położona pod miastem Medijana jest najważniejszym stanowiskiem archeologicznym na terenie Serbii. Znajdowały się tu luksusowe wille zamożnych rodzin rzymskich ( III – IV w.)




Nisz jest miejscem narodzin cesarza Konstantyna Wielkiego (272 – 337), który spędził w nim dzieciństwo. Władca zapisał się w historii m.in. legalizacją chrześcijaństwa (edykt mediolański z 313 r.), czy założeniem Konstantynopola (Stambułu). Pozostałości pałacu cesarskiego są świadectwem bogactwa i chwały ówczesnego cesarskiego Naissusa. Najcenniejsze są pozostałości willi z perystylem, w której rezydowali jego synowie – cesarze Konstans i Konstancjusz II.




W Medijanie zachowały się m.in. liczne mozaiki. Na terenie kompleksu przetrwały fragmenty term, piwnice do przechowywania wina i zboża, a także pozostałości wczesnochrześcijańskich kościołów z przełomu IV i V stulecia.




Na koniec wypada wrócić przed Wydział Prawa w Niszu (Pravni fakultet u Nišu), organizatora konferencji naukowej. Nisz może poszczycić się prężnie rozwijającym się uniwersytetem, który o miano najlepszego rywalizuje ze stołeczną uczelnią.