Rzym – perła wśród turystycznych metropolii o niemal trzydziestu wiekach historii. Położona w środkowej części Półwyspu Apenińskiego aglomeracja (4 mln mieszkańców) jest największym muzeum świata, zachwyca zabytkami, bogatym życiem kulturalnym i turystycznym.
Wieczne Miasto, dawna stolica świata (Roma – caput mundi) położona na siedmiu wzgórzach – Awentynie, Palatynie, Kwirynale, Kapitolu, Wiminale, Celiusie i Eskwilinie. Tworzący tu na przestrzeni wieków artyści kształtowali światową architekturę, malarstwo, rzeźbę, modę, a także literaturę, czy kinematografię.
Zwiedzanie miasta wypada rozpocząć od ruin starożytnego Rzymu, z jego charakterystycznymi miejscami jak Palatyn, Forum Romanum czy fora cesarskie. Najbardziej znanym miejscem jest bez wątpienia Koloseum (Colosseo), największy i najważniejszy zabytek antycznego miasta usytuowany w miejscu sadzawki będącej częścią ogrodów rezydencji Nerona.
Koloseum kojarzy się z walkami gladiatorów, naumachiami czy polowaniami na dzikie zwierzęta. Wedle tradycji to także miejsce męczeństwa pierwszych chrześcijan. Współczesny wygląd amfiteatru Flawiuszów, mogącego pomieścić ok. 50 tys. widzów, mają niewiele wspólnego ze dawną świetnością obiektu (rozebrano 2/3 Koloseum, wykorzystując kamień do budowy innych zabytków).
Palatyn, jedno z siedmiu wzgórz, był pierwszym centrum Wiecznego Miasta. W 753 r. p.ne. Romulus założył tu pierwszą osadę. Teren, na którym niejako narodziło się Imperium Rzymskie.
Antyczne ruiny owiane nutą tajemnicy w otoczeniu zieleni i krzewów są miejscem, w którym czas się zatrzymał. Palatyn pozostaje tematem wielu legend, był uznawany za święte miejsce. Jego zabudowania stanowiły głównie świątynie. Po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego Palatyn popadł w ruinę.
Circus Maximus, największy ze starożytnych torów wyścigowych, gromadzący 200 tys. widzów, był czynny nieprzerwanie przez 12 wieków – hipodrom wybudowano w VI w p.n.e. Organizowano na nim także pokazowe walki i polowania.
Forum Romanum z główną ulicą – Via Sacra, centrum rozwijającego się miasta, wokół którego kwitło życie polityczne, administracyjne, sakralne i towarzyskie. Miejsce pełne historii, tędy podążał orszak żałobny Juliusza Cezara, tutaj Cyceron wygłaszał swoje mowy. Okres świetności przeżywało w okresie cesarstwa, współcześnie ogromny obszar archeologiczny w samym centrum miasta.
Przez kolejne wieki wokół forum powstawały najważniejsze miejskie budynki publiczne, w tym świątynie, kolumny czy łuki triumfalne. Spośród wielu zabudowań forum wyróżnia się bryła bazyliki Maksencjusza i Konstantyna (pierwszy cesarz rozpoczął jej budowę, drugi ukończył).
Do najlepiej zachowanych zalicza się Świątynię Antonina i Faustyny zbudowana w 141 r. n.e. na polecenie cesarza Antonina Piusa, na której kształt miał wpływ także Marek Aureliusz. W XI wieku świątynię przebudowano na chrześcijański Kościół San Lorenzo in Miranda, ostatnie modyfikacje miały miejsce w XVII stuleciu.
Podążając w stronę Kapitolu, mijamy łuk triumfalny Septymiusza Sewera z III w n.e., symbol rzymskiej ekspansji i dynastycznych ambicji. Prezentował etos rzymskiego cesarza, prowadzącego wojny i terytorialne podboje. Wzniesiony obok czarnego kamienia (Lapis Niger) w miejscu, w którym zabito Romulusa.
Wzgórze Kapitolińskie, z którym związana jest najstarsza legenda Rzymu stanowiło naturalny łącznik między Forum Romanum a Wyspą Tyberiadzką. Przed Pałacem Senatorskim (Palazzzo Senatorio), będącym współcześnie siedzibą Rady Miejskiej, zaprojektowany przez Michała Anioła konny posąg Marka Aureliusza.
Wokół placu Muzea Kapitolińskie (Musei Capitolini), na które składają się Pałac Nowy (Plazazo Nuovo), Pałac Konserwatorów (Palazzo dei Conservatori) i wspomniany Pałac Senatorski. Jedne z najważniejszych rzymskich zbiorów, których symbolami są Wilczyca Kapitolińska, Wenus Kapitolińska czy tutejsza Pinakoteka.
U szczytu prowadzących na Wzgórze Kapitolińskie schodów posągi greckich herosów, bliźniaków Kastora i Polluksa. Poniżej pomnik Coli di Rienzo, rzymianina, która w okresie średniowiecza chciał przywrócić w mieście ustrój republiki.
Tuż obok surowa sylwetka franciszkańskiego kościoła Santa Maria in Aracoeli, do którego prowadzą strome schody o 122 stopniach.
Świątynia wybudowana została w miejscu, w którym jakoby Sybilla przepowiedziała Augustowi nadejście Chrystusa. Kościół znany z figurki Dzieciątka Jezus (Santo Bambino) wyrzeźbionej z drzewa oliwnego, które według tradycji pochodziło z Ogrójca.
Teatr Marcellusa mogący pomieścić 15 tys. widzów był pierwowzorem wybudowanej sto lat później Koloseum. Zasłynął jednak jako miejsce spotkań kobiet poszukujących kandydatów na męża.
Z kolei koty przyciąga plac obejmujący ruiny czterech świątyń z czasów republiki – Largo di Torre Argentina. Nie dotrwał także Teatr Pompejusza (Teatro do Pompeo), pierwszy teatr o murowanej konstrukcji. Miejsce znany jest przede wszystkim z wydarzeń, które rozegrały się 15 marca 44 r. p.n.e. W dniu id marcowych zginął tu Juliusz Cezar.
Panteon – wniesiony (27 r. p.n.e.) w kształcie rotundy na polecenie Marka Agrypy, jeden z najsłynniejszych zabytków starożytnego Rzymu. Charakterystyczny portyk podparty na 16 kolumnach, wnętrze ma kształt koła o średnicy równej jej wysokości (43,3 m).
Pierwotnie zadedykowana siedmiu bóstwom planetarnym – Słońcu, Księżycowi, Wenus, Saturnowi, Jowiszowi, Merkuremu i Marsowi, od VII stulecia świątynia katolicka. Obecny wystrój Panteonu jest tylko namiastką dawnej świetności. Zerwany ze świątyni brąz posłużył m.in. do budowy kolumn baldachimu nad ołtarzem Bazyliki św. Piotra, a nawet do odlania 60 armat.
Forum Boarium w pobliżu którego znaleziono koszyk z Remusem i Romulusem, był rozległym placem targowym (handlowano głównie bydłem), którego początki sięgają VIII w. p.n.e.
Nad Tybrem uformowana w IV w p.n.e. Wyspa Tyberyjska w kształcie okrętu (o wymiarach 270 m długości i 67 m szerokości). Wedle jednej z opowieści powstała w miejscu zatopionego statku, który został zasypany piaskiem naniesionym przez rzekę. Wyspa miała znaczenie strategiczne, ułatwiała przeprawę przez rzekę. W jej sąsiedztwie rozwinął się handel, tętniło życie kulturalne i towarzyskie.
W części środkowej wyspy wznosi się bazylika św. Bartłomieja (Basilica di San Bartolomeo all’Isola) pomiędzy między dwoma starożytnymi mostami (Cestiusza i Fabrycjusza), łączącymi dawny Rzym z Zatybrzem.
Kościół przyciągają uwagę badaczy początków polskiej państwowości. W świątyni zbudowanej w X w. przez cesarza Ottona III złożono relikwie wielu męczenników, w tym św. Wojciecha – patrona Polski.
Wzniesiona na terenie Forum Boarium bazylika Santa Maria in Cosmedin z siedmiopiętrową dzwonnicą w stylu romańskim. Przekazana w VIII w. greckim mnichom szukającym w Rzymie schronienia przed prześladowaniami w Bizancjum (słowo kosmein oznacza ozdabiać, upiększać).
Zachowały się antyczne kolumny z bogato zdobionymi kapitelami, na ścianach freski z XI w. W kościele złożono relikwie (czaszkę) św. Walentego patrona zakochanych.
Najbardziej znaną atrakcją są usytuowane w przedsionku Usta Prawdy (Bocca della Verita), uwiecznione m.in. w filmie „Rzymskie wakacje” z Audrey Hepburn i Gregorym Peckiem. Tłumy turystów testują legendę głoszącą, że kłamcy tracą rękę po włożeniu do otworu. Jak dotąd jednak wszyscy prawdomówni.
Kościół Il Gesù jest macierzystą świątynią zakonu Jezuitów. Inicjatorem budowy w połowie XVI w. był jego założyciel św. Ignacy Loyola. Świątynię zaprojektowano na planie krzyża łacińskiego, fasada wykonana w stylu barokowym. Prototyp wielu kościołów jezuickich w całej Europie.
Grobowiec świętego znajduje się pod ołtarzem. Przez wiele lat ołtarz główny uznawany był za jeden z najbardziej wystawnych w Rzymie.
Podążając od Teatru Marcellusa w stronę Piazza Venezia mijamy plac Campitelli, przy którym stoi kościół Santa Maria in Campitelli z XIII w. projektu Carlo Rainaldiego.
Poświęcony Najświętszej Maryi Pannie kościół jest barokowym ex voto – wierzono, że cudowny sposób powstrzymał epidemię dżumy w 1656 roku.
Położony przy Placu Weneckim (Piazza Venezia) pomnik Wiktora Emanuela II jest świadectwem zjednoczenia Włoch. Przez miejscowych nazywany tortem weselnym albo maszyną do pisania. Wewnątrz mieści się Muzeum Narodowe Włoskiego Zjednoczenia (Museo Centrale der Risorgimento).
Monument wzniesiony na przełomie XIX i XX wieku miał być w zamyśle kamiennym skwerem, miejscem spotkań rzymskiego ludu. Powierzchnia tzw. Vittoriano wynosi ok. 15,5 tys m2. Plac zamyka neoklasyczny pomnik łączonego ze zjednoczeniem władcy. Wymiary pomnika, przytłaczającego okoliczne starożytne zabytki, były wielokrotnie przedmiotem krytyki.
Elementem pomnika jest Ołtarz Ojczyzny oraz Grób Nieznanego Żółnierza, przy którym płonie wieczny ogień i trzymana jest warta.
Odmienny klimat na Piazza Navona usytuowany w miejscu dawnego antycznego stadionu Domicjana (z 86 r. n.e.), na którym organizowano igrzyska i zawody atletyczne. To ówczesne Pole Marsowego poświęcone bogu wojny. Współcześnie scena różnorakich filmów, w tym. „Utalentowane Pan Ripley”, „Zakochani w Rzymie”, czy „Ocean’s Twelve”
Uznawany za jeden z najładniejszych w Rzymie przyciąga tłumy turystów, a także lokalnych malarzy. Znajdują się na nim aż trzy unikatowe fontanny (Maura, Neptuna oraz Czterech rzek), a kolorowe barokowe kamienice zbudowane dookoła placu zajęli restauratorzy.
Ostatnia z nich – fontanna Czterech rzek (Fontana dei Quattro Fiumi)- autorstwa Berniniego, przedstawia personifikacje Nilu, Rio de la Plata, Gangesu i Dunaju.
Na placu kościół Sant’Agnese in Agone, wzniesiony w połowie XVII w. w miejscu, w którym męczeńską śmierć poniosła św. Agnieszka. Stonowana fasada wyróżnia się korynckimi kolumnami, nad całością góruje olbrzymia kopuła otoczona dzwonnicami.
Wnętrze świątyni zachwyca posągami, malowidłami ściennymi i wykonanymi w marmurze obrazami.
Historyczne centrum miasta jest pełne kościołów. Nieopodal Chiesa Nuova, czyli kościół Santa Maria in Vallicella. Wzniesiony w celu odciągnięcia złych mocy w miejscu, w którym – wedle wierzeń Rzymian – znajdowało się jedno z wejść do piekieł.
Kościół związany z żywotem współpatrona Rzymu, św. Filipa Neri. Rozmiary i wygląd świątyni dostosowano do potrzeb misji i filozofii filipinów. Można w nim podziwiać dzieła mistrzów malarstwa – Rubensa i Caravaggio.
Kościół Sant’Andrea della Valle, niepozorna budowla, lecz w rzeczywistości wieńcząca ją kopuła jest drugą pod względem wielkości w Rzymie (po Bazylice św. Piotra) autorstwa Carlo Maderny, pracującego również nad fasadą bazyliki w Watykanie.
Plan kościoła oparty na krzyżu łacińskim, wnętrze świątyni jest jednonawowe z ośmioma kaplicami. W jednej z nich – kaplicy Barberini – rozgrywa się akcja opery Giacoma Pucciniego „Tosca”.
Kościół św. Ignacego Loyoli (Chiesa di Sant’Ignazio di Loyola) o dwukondygnacyjnej fasadzie z I połowy XVII wieku. Pierwotnie wznoszono klasztor klarysek, lecz gdy kościoła osiągnęły już połowę zakładanej wysokości, fundatorka zmieniła zdanie, ofiarując nieruchomość jezuitom.
Przed przebudową kościół pełni funkcję kaplicy dla podopiecznych Kolegium Rzymskiego (Papieski Uniwersytet Gregoriański), zajmującego się naukami humanistycznymi, a szczególnie teologią i filozofią.
Główną atrakcją kościoła jest umieszczony fresk autorstwa Andrei Pozzo. Kreacja składająca się z elementów architektonicznych, rzeźbiarskich i malarskich. Jedno z najdoskonalszych dzieł baroku, teatr iluzji i optycznego złudzenia.
Połączenie gotyku z renesansem – kościół Santa Maria spora Minerva z XIII w. wzniesiony w miejscu starożytnej świątyni ku czci Minerwy, rzymskiej bogini sztuki i rzemiosła. Na placu przed świątynią rzeźba Berniniego – marmurowy słoń dźwigający na grzbiecie obelisk egipski z VI w. p.n.e., mozaika kultur i religii.
Wnętrze świątyni o sklepieniu krzyżowo-żebrowym zostało podzielona na trzy nawy. Pod ołtarzem przechowywane relikwie św. Katarzyny Sieneńskiej, w kościele grobowce kilku papieży. Błękitne sklepienie ze złotymi gwiazdami daje wyobrażenie, sklepienie daje nam wyobrażenie wyglądu Kaplicy Sykstyńskiej przed umieszczeniem fresków Michała Anioła.
Bazylika św. Jana na Lateranie, znana wcześniej pod nazwą Santissimo Salvatore (Najświętszego Zbawiciela) jest najwyższym rangą kościołem w Wiecznym Mieście, administracyjną siedzibą biskupa Rzymu.
Świątynia zbudowana w IV w. przez cesarza Konstantyna, pierwszego chrześcijańskiego władcę, oszałamia przepychem i bogactwem ornamentów. Jedną z ciekawszych ozdób jest gotycki baldachim (cyborium) wzniesiony nad tzw. papieskim ołtarzem. W jego górnej części przechowywane są czaszki apostołów Piotra i Pawła. W części ołtarzowej umieszczono jakoby fragment stołu, przy którym Chrystus spożył Ostatnią Wieczerzę.
Po drugiej stronie Piazza San Giovanni in Laterano prezentowany jest fragment schodów wiodących jakoby do pałacu Poncjusza Piłata, po których Chrystus wchodził w dniu męki.
Kolejną szczególną bazyliką jest majestatyczna Bazylika św. Pawła za Murami ufundowana przez cesarza Konstantyna w 314 r. n.e.
Pod względem rozmiarów (długość 132 m) świątynia ustępuje wyłącznie Bazylice św. Piotra. Kościół jest XIX-wieczną rekonstrukcją budowli, która niemal w całości spłonęła w 1823 r. Współcześnie bazylikę zdobi średniowieczny wizerunek Chrystusa w otoczeniu świętych Piotra, Andrzeja, Pawła oraz Łukasza. Na ścianach medaliony z wizerunkami wszystkich dotychczasowych papieży.
Szczególny charakter miejsca związany jest z faktem wzniesienia świątyni w miejscu grobu św. Pawła. Prace wykopaliskowe potwierdziły hipotezy wraz z odkryciem kamiennej trumny z ludzki szczątkami.
Wracając do miasta, nie można ominąć znanego placu Campo di Fiori. Plac, na którym spalono Giordano Bruno, tętni życiem, zapełnia się od świtu straganami codziennego targu owocowo-warzywnego. Nie brakuje także stoisk z kwiatami (fiori), od których plac wziął swoją nazwę. Miejsce dodatkowo uwiecznione w wierszu Czesława Miłosza.
Odmienny charakter ma pozornie senny Piazza Colonna. Nazwa placu pochodzi od kolumny, a konkretnie marmurowej kolumny Marka Aureliusza z II w., której udostępnianie w roli (zawieszonego na niej) tarasu widokowego było przedmiotem poważnego zatargu wśród rzymskiego duchowieństwa. Plac zamykają pałace Wedekind i Chigi (po lewej), będący współcześnie siedzibą włoskiego rządu. Na wprost ekskluzywny dom towarowy tzw. Galeria Alberto Sordi, jedno z najelegantszych miejsc stolicy.
Znacznie większym zainteresowaniem cieszy się położona w sąsiedztwie Fontanna di Trevi, najbardziej znana i najokazalsza z rzymskich fontann, zbudowana na początki XVII w. na polecenie papieża Klemensa XII. Barokowe dzieło liczy 20 m szerokości i 26 m wysokości.
Tematem przewodnim dekoracji jest morze. Centralne miejsce zajmuje pomnik Neptuna, po bopkach można podziwiać posąg obrazujący Obfitość (po lewej) oraz Zdrowie (po prawej). Fontanna do złudzenia przypomina fasadę budynku. W rzeczywistości przylega do znajdującego się obok pałacu książąt Polich.
Niemal dwukilometrowa Via del Corso jest jednym z głównych i modnych traktów handlowych Rzymu. Tymczasem nazwa pochodzi od organizowanych do końca XIX w. wyścigów (corse) koni, bawołów i osłów.
Okolice zamieszkiwali znani malarze i pisarze, w tym Johann Wolfgang Goethe. Wzdłuż deptaku wzniesiono liczne pałace i kościoły. Wśród nich XVII-wieczna barokowa Bazylika św. Ambrożego i Karola (Basilica dei Santi Ambrogio e Carlo al Corso).
Kościół św. Jakuba (Chiesa di San Giacomo in Augusta) wzniesiony w XIV w. na polecenie kardynała Pietra Colonny, Dzisiejszy wygląd zyskał na początku XVII stulecia, a finalne prace nadzorował Carlo Maderna, autor fasady Bazyliki św. Piotra. Na górnej kondygnacji okno z muszlą u góry, będącą nawiązaniem do patrona kościoła.
Świątynia wybudowana na planie elipsy. Na głównym ołtarzu kościoła św. Jakuba, pomiędzy jońskimi kolumnami z afrykańskiego marmuru, obraz „Święta Trójca” autorstwa Grandiego. przedstawia Boga Ojca i Ducha Świętego w towarzystwie aniołów, nie ma na nim Syna, który jest obecny w Najświętszym Sakramencie w tabernakulum poniżej.
Fasada XVII-wiecznego barokowego kościoła pod wezwaniem Najświętszych Imion Jezusa i Marii jest wykonana w niezwykle surowym tonie, odpowiada ubóstwu augustianów bosych. Jednocześnie kontrastuje ze znajdującym się w jej wnętrzach bogactwem.
Wnętrze wyłożone czarnym, brązowym i różowym marmurem, z zaklętymi w pomnik postaciami zmarłych. Charakterystyczne są wysunięte do przodu pomniki nagrobne w taki sposób, aby zmarli mieli widok na ołtarz główny. Usytuowanie tychże pomników nad konfesjonałami miało sprawiać wrażenie, jakby po śmierci mieli uczestniczyć w sprawach ziemskich.
U wylotu Via del Corso, czy też na progu Piazza dle Popolo wyglądające bliźniaczo Kościół Artystów vel Chiesa Santa Maria in Montesanto oraz Kościół św. Marii od Cudów (Chiesa Santa Maria dei Miracoli). Zamysł budowy świątyń (projekt Rainaldiego, realizacja Berniniego) w taki sposób, aby były identyczne, nie został zrealizowany z powodu braku miejsca.
Zaprojektowany przez Valadiera Piazza del Popolo (Plac Ludu) – widok z tarasu widokowego Terrazza del Pincio– może pomieścić ok. 30 tys. ludzi, na środku umieszczono zabytkowy egipski obelisk otoczony czterema fontannami. Kiedyś był zarówno miejscem zgromadzeń, jak i publicznych egzekucji. Współcześnie organizowane są tutaj nie tylko wiece polityczne czy koncerty, lecz jest także miejscem parad włoskich sportowców.
Z drugiej strony plac zamyka brama – Porta Flaminia (Porta del Popolo), będąca pozostałością starożytnego Muru Aureliańskiego.
Usytuowany na Kwirynale Piazza Barberini – z fontanną (autorstwa Berniniego) przedstawiającą rzymskiego boga mórz Trytona – jest kolejnym z najważniejszych placów Wiecznego Miasta. Przez stulecia z tego miejsca wyruszał kondukt z niezidentyfikowanymi zwłokami celem umożliwienia mieszkańcom rozpoznania krewnych lub znajomych.
Sercem kulturalnego i rozrywkowego Rzymu jest z kolei gwarny, tętniący życiem Piazza di Spagna (Plac Hiszpański). Jednym z jego elementów misternie wykonana fontanna w kształcie łodzi, tzw. Barcaccia, upamiętniająca powódź z 1598 r. (wody Tybru wyrzuciły w tym miejscu łódkę).
Kompleks okolicznych zabudowań stał się miejscem spotkań przybywających do miasta handlarzy, artystów i podróżników. Powyżej placu charakterystyczne rokokowe 137-stopniowe schody, tzw. Schody Hiszpańskie (Scalinata di Trinità dei Monti). W 2024 r. w 2024 Sąd Administracyjny regionu Lacjum zatwierdził kontrowersyjny zakaz siadania i jedzenia na schodach. Ponad nimi sylwetka Kościoła Najświętszej Trójcy zbudowany według projektu Carla Maderna.
Przed świątynią plac o tej samej nazwie, Piazza Trinità dei Monti. Oferuje doskonałą panoramę Wiecznego Miasta.
Nieco poniżej Piazza Mignanelii z Kolumną Matki Boskiej postawiona w 1865 r. na pamiątkę ogłoszenia dogmatu o niepokalanym poczęciu. W okolicy setki butików, domów towarowych oraz sklepów największych światowych marek.
Przenosimy się na Zatybrze (Trastevere). Kiedyś biedniejsza część miasta. Współcześnie najmodniejsza i jedna z najdroższych dzielnic Rzymu, uznawana za artystyczne serce miasta. Słynie także ze świetnych restauracji i trattorii.
Piazza Santa Maria in Trastevere (Plac św. Marii na Zatybrzu) jest najbardziej charakterystycznym placem dzielnicy. Przed południem niewielu spacerowiczów, po południu i wieczorami zapełnia się nie tylko przyjezdnymi, ale i lokalną młodzieżą. Na środku placu zabytkowa fontanna uważana za najstarszą w Rzymie. Jej powstanie datuje się na początek III stulecia.
Przy placu uznawana za pierwszy oficjalnie otwarty obiekt chrześcijański w Wiecznym Mieście – poświęcona kultowi Matki Boskiej Bazylika Santa Maria in Trastevere. Wzniesiona w III wieku , gruntownie przebudowana w XII stuleciu). Mozaika na fasadzie przedstawia Matkę Bożą wraz z dziesięcioma kobiecymi postaciami, symbolizującymi ewangeliczne panny mądre i głupie.
W łuku apsydy oraz na sklepieniu złocone mozaiki z XII w. przedstawiające scenę ukoronowania Madonny. W prezbiterium cyborium, pod ołtarzem głównym konfesja z relikwiami świętych. Bazylika jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom, w gronie których byli Stefan Wyszyński oraz Józef Glemp.
Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu (Basilica di Santa Cecila in Trastevere), patronki muzyki kościelnej, śpiewaków, chórzystów, lutników i muzyków. Świątynia wielokrotnie przebudowywana, straciła swój wczesnochrześcijański charakter. Kościołem opiekują się siostry Benedyktynki, które mają tu swój klasztor.
Kościół stoi w miejscu męczeńskiej śmierci patronki ,którą pochowano w katakumbach św. Kaliksta. W IX w. jakoby ukazała się we śnie Paschalisowi I i wskazała miejsce swego pochówku. Papież zdecydował o przeniesieniu ciała zmarłej do świątyni.
Usytuowana na Zatybrzu na wzgórzu Janiculum monumentalna Fontana dell’Acqua Paola, znana również jako Il Fontanone (Wielka fontanna) z połowy XVI stulecia. Jej kształt stał się inspiracją dla późniejszej Fontanny di Trevi.
Wzgórze Janikulum zamieszkane w czasach antycznych przez Etrusków. Na szczycie rozległy Piazzale Garibaldi (Plac Garibaldiego). W przeszłości z ustawionej tuż obok pomnika armaty była codziennie w południe wystrzeliwana salwa. Zwyczaj wprowadził jakoby Pius IX w 1847 r. jako alternatywę wobec tysięcy rzymskich dzwonów kościelnych.
Ze wzgórza, powyżej ogrodu botanicznego przynależącego do Uniwersytetu La Sapienza, rozpościera się panorama miasta. Jeden z najpiękniejszych widoków na Rzym, według niektórych to najsłynniejszy rzymski taras widokowy.
Wzniesiony na przełomie XIX i XX w. Pałac Sprawiedliwości (Palazzo di Giustizia) przy Piazza Cavour jest jednym z najważniejszych obiektów architektonicznych okresu królewskiego zjednoczonych Włoch. Siedziba Sądu Najwyższego.
Na środku eleganckiego, porośniętego palmami placu stoi pomnik hrabiego Camillo Cavour, zaliczanego do tzw. „ojców Ojczyzny”, którzy przyczynili się do zjednoczenia kraju.
Tuż obok charakterystyczna bryła Zamku św. Anioła, wybudowanego jako grobowiec dla cesarza Hadriana w 130 r. n.e. W trzecim stuleciu zamek otoczono murami obronnymi i przekształcono w twierdzę. W średniowieczu przeszedł we władanie papieży, pełniąc z jednej strony rolę więzienia, a także schronienia dla przedstawicieli Stolicy Apostolskiej. Zamek łączyło sekretne przejście z Watykanem – Passetto di Borgo.
Most św. Anioła (Ponte Sant’Angelo), najbardziej znana przeprawa przez Tybr. Zbudowany w II w. n.e. przez cesarza Hadriana jako dojście do cesarskiego mauzoleum. Podczas pontyfikatu Grzegorza I nadano mu współczesną nazwę, jednocześnie z Mauzoleum Hadriana na Zamek Świętego Anioła.
Z czasem wzdłuż mostu, którym podążali pielgrzymi zmierzający do Bazyliki św. Piotra, umieszczono liczne rzeźby – apostołów Piotra i Pawła, Adama, Noego, Abrahama, Mojżesza czy dziesięciu aniołów. Stąd już niedaleko do Watykanu.
Via della Conciliazone to jedna z najbardziej znanych oraz najczęściej pokazywanych w mediach ulic Rzymu. Po obu stronach kilkupiętrowe kamienice mieszczące instytucje watykańskie, organizacje kościelne, a także sklepy z pamiątkami i dewocjonaliami.
Watykan pełni rolę stolicy Państwa Kościelnego od XIV w. po zakończeniu okresu tzw. niewoli awiniońskiej (wcześniej funkcję pełnił Pałac Laterański). Najmniejsze państwo świata, zajmuje powierzchnię 0,44 km2. Liczy ok. 800 mieszkańców, z czego połowa posiada obywatelstwo watykańskie.
Piazza San Pietro (Plac św. Piotra) zaprojektowany przez Berniniego. Każdego dnia gości tysiące pielgrzymów i turystów z całego świata. Centrum placu wyznacza egipski obelisk sprowadzony w czasach Nerona. Na szczycie obelisku umieszczona relikwię Krzyża Świętego.
Okazała fontanna wykonana w 1614 r. przez Carlo Madernę, jednego z największych rzeźbiarzy. Zużywa 6 mln litrów wody w ciągu dnia. Drugą bliźniaczą zbudowano kilkadziesiąt lat później.
Bazylika św. Piotra na Watykanie (Basilica di San Pietro in Vaticano) wznosi się w miejscu pochówku apostoła. Nad budową świątyni pracowali najwięksi artyści – Michał Anioł, Donato Bramante, Rafael Santi, Domenico Fontana czy Giovani Bernini. Konsekracja miała miejsce w 1626 r., niemal dwa stulecia od pojawienia się jej pierwszego projektu.
Bazylika o powierzchni 23 tys. m2 może pomieścić ok. 54 tys. wiernych. Przestronne mieści liczne skarby malarstwa i rzeźby, a także słynne obiekty kultu. Znajdują się w niej 44 ołtarze, 870 kolumn, kilkaset posągów, liczne grobowce i sarkofagi.
Największe wrażenie robi Pieta Michała Anioła.
Obowiązkowym punktem są także Muzea Watykańskie (Musei Vaticani), na które składa się 54 muzeów tematycznych, galerii i sal. Trasa zwiedzania wynosi ponad 7 km. Utrzymywany jest patologiczny system sprzedaży biletów z udziałem pośredników świadczących de facto przymusową usługę z przewodnikiem.
W Kaplicy Sykstyńskiej (Capella Sistina) obowiązuje całkowity zakaz zdjęć, a pracownicy skupiają się przede wszystkim na jego egzekwowaniu. Zatem fotografia prezentująca najsłynniejsze malowidła Michała Anioła nie zostaje tu zamieszczona.
Ogrody Watykańskie (Giardini Vaticani) zajmują dwie trzecie powierzchni Państwa Kościelnego. Oddzielają Muzea Watykańskie od reszty państwa.
Na zwiedzanie Wiecznego Miasta warto (trzeba) poświęcić co najmniej kilka dni. Rzym przyciąga ludzi z całego świata, zachęca do powrotu i odkrywania kolejnych jego zakątków, historycznych budynków, placów, czy muzeów. Trudno znaleźć turystę obojętnego na czar i magię miasta.