Kioto (京都市) – dawniej Heian-kyo, otoczone górami i rzekami „miasto stołeczne” – w zachodniej części wyspy Honsiu jest dawną siedzibą cesarzy i stolicą Japonii (w 1868 r. przeniesiona do Edo/Tokio – link). Starożytna metropolia (założona w 793 r.) była wzorowana na chińskiej stolicy Changan – na planie prostokąta podzielonego przecinającymi się pod kątem prostym arteriami, co widać we współczesnej topografii uporządkowanego miasta, łączącego kult shinto, buddyzm i potęgę dawnych siogunów.
Stolica prefektury Kioto stanowi część obszaru metropolitalnego Keihanshin zamieszkanego przez 18 milionów mieszkańców mimo wzlotów i upadków (wojny i pożary) nigdy nie utraciła kulturowego i politycznego znaczenia. Pod koniec II Wojny Światowej miasto było na szczycie amerykańskiej listy celów atomowych, na szczęście historia ocaliła metropolię.
Brama Karamon prowadzi do Zamku Nijo będącego świadectwem dawnej potęgi siogunatu Tokugawa. Kompleks wzniesiony na początku XVII w. na polecenie sioguna Ieyasu Tokugawy pełnił funkcje rezydencji władców, był także świadkiem ogłoszenia restauracji Meiji w 1867 r.
Najlepiej zachowany kompleks pałacowo-zamkowy z czasów feudalnych. Głównym elementem kompleksu jest pałac Ninomaru, wybitny przykład architektury okresu Momoyama. Wnętrze zdobią bogate malowidła i rzeźby, zaś skrzypiące podczas zwiedzania podłogi (tzw. słowicze podłogi) były średniowiecznym systemem ostrzegającym przed intruzami. Zamek figuruje na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Tutejsze ogrody są mistrzowskim przykładem japońskiej sztuki ogrodowej. Każdy kamień oraz każde drzewo jest uważnie dobrane, tworząc miejsce, skłaniające do wyciszenia i refleksji.
Usytuowany w sercu miasta Pałac Cesarski (Kyoto-Gosho) jest z kolei zabytkową rezydencją cesarzy Japonii. Pierwotnie wzniesiony w okresie Heian, wielokrotnie ulegał zniszczeniu i był pieczołowicie odbudowywany. Zrekonstruowany w XIX wieku odzwierciedla bogatą tradycję dworską kraju kwitnącej wiśni.
Otoczony malowniczym ogrodem kolejny symbol dawnej stolicy, Złoty Pawilon (Kinkaku-ji) – obok Srebrnego Pawilonu (Ginkaku-ji) – jest także świadectwem duchowości Japończyków. Złoto symbolizuje czystość w buddyzmie, jest wyrazem bogactwa i władzy. Dawna willa szoguna Ashikagi Yoshimitsu reprezentuje różne style architektoniczne: I piętro w stylu pałacu cesarskiego Heian; II piętro w stylu budowli wojowników samurajskich; trzecie w stylu zen.
Pochodząca z 1628 r. Brama Sanmon – zwana również Bramą Trzech Wrót – symbolizuje duchowe przejście od świata zewnętrznego do wewnętrznego spokoju i oświecenia.
Brama jest elementem architektonicznym świątyni Nanzen-ji, jednej z najważniejszych buddyjskich świątyń w Japonii. Malowidła i rzeźby są świadectwem wyrafinowanej sztuki i rzemiosła epoki. Odbywa się tu wiele ważnych wydarzeń religijnych i historycznych.
Położona w dzielnicy Higashiyama brama Nio mon prowadząca do buddyjskiej świątyni Kiyomizu-Dera wpisanej na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Świątynia powstała w 778 r., tj. jeszcze przed założeniem miasta (przy budowie nie użyto ani jednego gwoździa). Wielokrotnie ucierpiała w pożarach i konfliktach zbrojnych (znaczna część kompleksu pochodzi z 1633 r.). Główny Pawilon (Hondo), w których znajduje się posąg bogini miłosierdzia Kannon, wraz z przylegającym tarasem. Kiyomizu-Dera oznacza: „Świątynia Czystej Wody”, nieprzypadkowo.
Z tarasu widać wodospad Otowa-no-taki, którego woda spływa z trzech strumieni. Jej skosztowanie jakoby przynosić ma szczęście w miłości (lewe źródło), powodzenie w nauce (środkowe) oraz zdrowie (prawe) – nie należy ponoć łączyć wszystkich źródeł. Z kolei skok z tarasu, z którego wykonano zdjęcie (ok. 13 m) ma przynosić szczęście. Co ciekawe, chętnych do podejmowania karkołomnych prób nie brakowało (zdecydowanej większości udało się przeżyć), lecz władze kategorycznie zabroniły podejmowania tego rodzaju wyzwań.
Najbardziej znana historyczna część miasta – Gion i Higashiyama – zabudowana tradycyjnymi drewnianymi domami (machiya), pełna wąskich brukowanych uliczek, wśród których główną arterią jest Hanami-koji. Gion zazwyczaj łączone bywa z kulturą gejsz, która rozwinęła się w okresie Edo wśród odwiedzających pobliską świątynię Yasaka.
Kioto skrywa setki zabytkowych zaułków i uliczek. Powstające wokół historycznych budowli galerie, butiki czy kawiarnie tworzą kontrast świadczący o bogatej i dynamicznej naturze miasta. W tle Pagoda Yasakano-tō, pozostałość po kompleksie świątynnym z VI w., znanym jako Hōkan-ji. Kontrola nad pagodą była źródłem sporu między shintoistyczną Świątynią Yasaka a buddyjską Kiyomizu-Dera.
W okresie Heian na tym terenie wielki cmentarz, zaś granica między światem żywych i umarłych miała się zacierać – zgodnie z legendą trzykrotne potknięcie się na stromej ulicy Sannenzaka („Wzgórze 3 lat”) może mieć przykre konsekwencje.
Świątynia Yasaka (nazywana dawniej Świątynią Gion) z połowy VII w. usytuowana na wschodnim krańcu Shijō-dōri (Czwartej Alei) między popularnymi dzielnicami Gion i Higashiyama. Znana z letniego festiwali Gion Matsuri o ponad tysiącletniej tradycji.
Główną bramę (Romon Gate) prowadzącą do pozornie podobnej świątyni Fushimi Inari Taisha ufundował w 1589 roku Hideyoshi Toyotomi, jeden z najważniejszych wojskowych przywódców Japonii. Według miejscowych wierzeń brama oddzielać ma „świat ludzi” od „świata japońskich bóstw”.
Fushimi Inari Taisha jest miejscem kultu Inari, bóstwa shinto odpowiedzialnego za płodność, ryż, rolnictwo, lisy oraz sukces w biznesie. Kompleks składa się z Fushimi Inari Taisha należy do najbardziej rozpoznawalnych japońskich świątyń. Składa się Honden (główny budynek świątynny), Gehaiden (świątynia zewnętrzna) oraz Naihaiden (świątynia wewnętrzna).
Na okładkach wielu przewodników można zobaczyć zdjęcia tysięcy ciągnących się charakterystycznych, pomarańczowo-czerwonych bram torii. Klimatyczne Senbon Torii („tysiące torii”) zostały ufundowane jako wyraz wdzięczności, ich liczba wciąż się zwiększa.
Fushimi Inari Taisha jest także znana z licznych rzeźb lisów (kitsune), które są uważane za posłańców Inari, a niekiedy nawet utożsamiane z bóstwem. Niektóre z nich przechowują klucze do spichlerzy ryżu, co ma symbolizować rolę lisów w ochronie i błogosławieństwie upraw.
Zwieńczeniem wizyty w Kioto jest nieco wymagające (4 km) wejście na szczyt góry Inari (233 m). Tutejszych małp należy unikać, zaś ze szczytu wzgórza można podziwiać panoramę unikatowego miasta, w którym w 1997 r. podpisano protokół w sprawie redukcji emisji gazów powodujących efekt cieplarniany. Perełki Kyoto nie sposób pominąć.