Podróż na Bałkany (konferencja naukowa w Niszu – link) umożliwiła zwiedzenie Skopje (Skopija, Skopie, Üsküp), stolicę Macedonii Północnej, największe miasto położone nad rzeką Vardar, liczące ponad pół miliona mieszkańców. Główny ośrodek naukowy i gospodarczy kraju o złożonej historii – Skopianie zazwyczaj odwołują się do tradycji starożytnych Makedonów. Pochodzenie nazwy miasta najczęściej łączone bywa z greckimi posterunkami wojskowymi.
Miasto bywa oceniane przez pryzmat centralnej części utrzymanej w antycznej stylistyce, będącej efektem programu „Skopje 2014”, który miał przywrócić stolicy jej dawny blask (w 1963 r. stolicę nawiedziło trzęsienie ziemi, które zniszczyło aż 3/4 jej powierzchni). Współcześnie architektoniczny miszmasz i eklektyzm wzbudzają emocje – u jednych zachwyt i fascynację, u innych wrażenie chaosu i tandety. Połączenie rozmachu z nutką kiczu nadaje miastu oryginalny i niepowtarzalny klimat.
Plac Macedonii – główny i największy plac stolicy (ok. 18,5 tys. m kw) położony wzdłuż głównych deptaków. Miejsce wydarzeń kulturalnych i politycznych. W 1991 r. ogłoszono na nim niepodległość Macedonii (w referendum 95% mieszkańców opowiedziało się za odłączeniem od Jugosławii).
Centralne miejsce placu zajmuje wykonany z brązu niemal piętnastometrowy pomnik Wojownika Konnego. Formalnie bez imienia – ze względu na trudne relacje z południowym sąsiadem. Wzrok Aleksandra Macedońskiego skierowany jest na wschód. Pomnik połączony z fontanną z ośmioma lwami i żołnierzami.
Kilkaset metrów dalej usytuowano pomnik Wojownika Pieszego (Filipa Macedońskiego), który uniesioną prawą ręką pozdrawia Wojownika Konnego.
Obydwa pomniki, obie strony rzeki Wardar, a jednocześnie nową i starą część miasta łączy zabytkowy, uwieczniony w herbie stolicy Kamienny Most. Pochodzi z czasów osmańskich (prawdopodobnie XV w.), choć nie brakuje zwolenników tezy, że jest on starszy niemal o dziesięć stuleci. W każdym razie pełnił także dość nietypową funkcję – przeprowadzano tu egzekucje. W 1944 r. symbol miasta miał być wysadzony przez Niemców, na szczęście udało się zapobiec eksplozji.
Tuż obok współczesny Most Sztuki (z 2014 r.), na którym umieszczono 29 posągów najbardziej znanych artystów i muzyków macedońskich, a także zainstalowano latarnie z olbrzymimi kandelabrami.
Okazały gmach Muzeum Archeologicznego z portykiem i kolumnami nawiązuje formą do starożytnych budowli. Ceny w muzeach są inne dla Macedończyków, a inne dla turystów.
W pobliżu rzeki umiejscowiono także Muzeum Holokaustu Macedońskich Żydów oraz Muzeum Walki Macedońskiej, w którym prezentowane są eksponaty związane z historią, kulturą oraz doświadczeniami Macedończyków na drodze do zjednoczenia i stworzenia niepodległego państwa. Wśród nich kopia Deklaracji Niepodległości z 1991 r.
W budynku dawnego dworca kolejowego mieści się Muzeum Miasta Skopje. Dworcowy zegar zatrzymał się w czasie, w którym rozpoczęło się trzęsienie ziemi w 1963 r. (godz. 5:17). Kataklizm trwał tylko 20 sekund, wstrząs nastąpił bardzo płytko (6 km pod miastem), co spowodowało katastrofalne następstwa.
Bardzo charakterystycznym elementem miejskiego krajobrazu są pomniki. W tym wypadku upamiętniono postać cesarza Justyniana.
Pomnik św. Cyryla i Metodego pochodzących z Solun (Saloniki), ówcześnie zamieszkiwanych głównie przez Słowian. Macedończycy uznają ich w każdym razie za „swoich”.
W ramach programu „Skopje 2014” postanowiono wznieść aż kilkadziesiąt pomników. Uhonorowano w ten sposób nawet Matki Macedońskie.
W Skopju nie mogło zabraknąć także łuku triumfalnego – zwany Porta Macedonia. Wzniesiona na placu Pella ponad dwudziestometrowa budowla została poświęcona dwudziestoleciu niepodległości państwa. Pokryto ją 32 marmurowymi płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z historii Macedonii.
Skopsko Kale – rozległy obiekt wzniesiony za czasów cesarza Justyniana wokół najwyższego wzgórza miejskiego – Gradiszte. W tym rejonie zachowały się liczne ślady osadnictwa z epok neolitu i brązu, a także z czasów rzymskich i bizantyjskich. „Kale” pochodzi z języka tureckiego, oznacza twierdzę, która ze względu na strategiczne położenie była atakowana i zajmowana przez najeźdźców. Wielokrotnie przebudowywane oraz modernizowane (zwłaszcza w czasach osmańskich) mury liczą ponad 120 metrów. Twierdza poważnie ucierpiała w trzęsieniu ziemi w 1963 r., do chwili obecnej nie została w pełni odbudowana.
Stary Bazar (Stara Čaršija) rozległa dzielnica – zamieszkana głównie przez Albańczyków – skupia budowle z czasów osmańskich. Pierwsze wzmianki dot. tego centrum handlowego pochodzą z XII wieku. Wśród plątaniny uliczek o orientalnym klimacie nietrudno się zgubić.
Przemierzając wąskie, przesiąknięte historią uliczki Wielkiego Bazaru można nabyć niemal wszystko, począwszy od pamiątek, wyrobów tradycyjnego rzemiosła, na owocach i dywanach kończąc. Warto było przyjść bladym świtem, by zobaczyć opustoszałe miasto.
Galeria Narodowa Macedonii umiejscowiona na skraju Wielkiego Bazaru. Miks Wschodu i Zachodu oraz przenikających się kultur.
Najbardziej okazały i najcenniejszy z tutejszych meczetów – Meczet Mustafy Paszy z połowy XV wieku, otoczony mauzoleum oraz ogrodem różanym.
Meczet Murata Paszy. W mieście wzniesiono ponad dwadzieścia świątyń muzułmańskich.
Meczet Aladža. Warto odnotować tolerancyjny charakter miasta. Współegzystują tu m.in. wyznawcy wschodniego Islamu z chrześcijanami (w większości prawosławni).
Dom pamięci Matki Teresy z Kalkuty – urodzonej w Skopje w rodzinie albańskiej jako Anjezë Gonxhe Bojaxhiu. Wzniesiony/odbudowany w 2009 r. w miejscu, w którym została ochrzczona. Zakonnica spędziła tu pierwsze kilkanaście lat życia. Oryginalny budynek nie przetrwał trzęsienia ziemi.
Cerkiew św. Klemensa z Ochrydy wybudowana w latach 70 i 80-tych XX wieku. Macedoński przykład brutalizmu w architekturze.
Cerkiew pełni funkcję głównej świątyni Macedońskiego Kościoła Prawosławnego.
Katedra Najświętszego Serca Pana Jezusa w Skopje. Główna świątynia rzymskokatolicka z 1977 r.
Nad miastem wznosi się góra Vodno (1066 m n.p.m.), na szczycie której umieszczono 66-metrowy Krzyż Milenijny w celu upamiętnienia roli chrześcijaństwa w historii i kulturze Macedonii. Jest on także jednym z symboli miasta.
I na koniec akcent prawniczy – gmach Sądu Najwyższego w Skopje.