Międzynarodowa konferencja naukowa pt. Social Changes in the Global World dała asumpt do kolejnej bałkańskiej wyprawy – poprzednio do serbskiego Niszu, tym razem do macedońskiego Sztipu (Sthip, Штип), miasta oddalonego ok. 90 km od stolicy – Skopje.
Pierwsza wzmianka o Sztipie, wówczas znanym jako Astibo, pochodzi z I wieku n.e. Za panowania cesarza Tyberiusza (14–37 n.e.) pełniło rolę znaczącej osady w rzymskiej prowincji Peonia, położonej na ważnym szlaku handlowym. Astibo było jednym z punktów węzłowych na trasie łączącej Morze Egejskie z wewnętrzną częścią Bałkanów, co sprzyjało jego rozwojowi już w starożytności. W czasach bizantyjskich miasto nosiło nazwę Estipion, a obecna forma pojawiła się po zasiedleniu Bałkanów przez Słowian w VI wieku.
O bogatej historii świadczy fakt wielokrotnego przechodzenia miasta z rąk do rąk – od końca XIV wieku Sztip pozostawał pod panowaniem osmańskim. Miasto było wówczas siedzibą sanjaku – jednostki administracyjnej imperium, obejmującej dużą część dzisiejszej wschodniej Macedonii. W trakcie wojen bałkańskich (1912–1913) zajmowali go kolejno Bułgarzy i Serbowie. Od 1918 roku znajdował się w granicach Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, a w latach 1929–1941 – Królestwa Jugosławii. W czasie II wojny światowej okupowany przez Niemców i Bułgarów, został wyzwolony w 1944 roku.
Współcześnie miasto liczy niespełna 50 tys. mieszkańców. Największa aglomeracja miejska we wschodniej części kraju, lokalne centrum gospodarcze, przemysłowe i edukacyjne. Sztip jest szczególnie znany z przemysłu tekstylnego, co przyniosło mu przydomek „stolicy mody” Macedonii Północnej. W latach 80. XX w. w fabrykach Sztipu produkowano nawet 60% całego macedońskiego eksportu odzieży.
Jak w każdym ważniejszym macedońskim mieście nie może zabraknąć pomnika najwybitniejszej postaci historycznej, twórcy największego starożytnego imperium – Aleksandra Macedońskiego.
Przy głównym rondzie umieszczono jednak pomnik św. Cyryla i Metodego – twórców alfabetu głagolickiego, symboli słowiańskiego piśmiennictwa.
Przez centralną część miasta, wzdłuż ulic Marszałka Tito i Generała Mihaylo Apostolskiego, płynie betonowym korytem zanikająca latem rzeka Otinja, wokół której zgromadzone są najważniejsze budynki i atrakcje miasta określanego niekiedy mianem „perełki na mapie Macedonii”. Rzeka Otinja jest dopływem Bregałnicy, ale w upalne lata jej koryto całkowicie wysycha, odsłaniając kamieniste dno.
Uniwersytet Goce Dełczewa (Универзитетот „Гоце Делчев“) – północnomacedońska publiczna uczelnia wyższa założona w 2007 r., na której utworzono 13 wydziałów. To największy ośrodek akademicki we wschodniej Macedonii, przyciągający studentów z całego kraju i z zagranicy.
Wśród nich tutejszy Wydział Prawa, miejsce obrad, na które zjechali prawnicy z Macedonii, Serbii, Chorwacji, Albanii, Mołdawii, Francji, Włoch, Hiszpanii, Łotwy, Czech i Polski.
Opodal gmach miejskiego muzeum w Sztipie (Музеј во Штип), utworzonego w 1952 r. Jedyna tego rodzaju placówka w mieście, w której zgromadzono ok. 1200 eksponatów – zarówno archeologiczne, jak i prezentujące burzliwą historię współczesną tej części Bałkanów. W muzeum znajduje się kolekcja etnograficzna z tradycyjnymi strojami regionu Ovče Pole, znanego z hodowli owiec i produkcji wełny.
Najbardziej reprezentatywny obiekt sakralny w mieście – kościół św. Mikołaja, cerkiew katedralna diecezji bregalnickiej Macedońskiego Kościoła Prawosławnego. Świątynia konsekrowana w 1867 r., zbudowana na fundamentach dawnego XIV-wiecznego kościoła. Świątynia powstała w okresie odrodzenia narodowego Macedończyków, kiedy budowa dużych cerkwi była nie tylko aktem religijnym, ale też symbolem tożsamości i prestiżu lokalnej społeczności.
Cerkiew jest trójnawową bazyliką, otoczoną kruchtami, które w górnej kondygnacji przechodzą w emporę. W centralnej części ikonostas (z XIX w.) z ikonami i rzeźbami – dzieło m.in. słynnego artysty malarza Dimitara Andonowa Papradiszki. Jest uważany za jeden z najpiękniejszych w regionie, a część ikon powstała w słynnej pracowni artystycznej w Debarze, znanej z misternych rzeźbień w drewnie. W cerkwi zgromadzono ikony, przedmioty sakralne, starodruki ksiąg kościelnych i szaty liturgiczne.
Prawie 88% mieszkańców miasta to Macedończycy, o muzułmańskiej historii świadczą wyłącznie ruiny meczetu Husa Medin-Pashy z XVII w. wzniesionego w miejscu wcześniejszego kościoła św. Eliasza. Sztip miał również znaczącą społeczność żydowską – dziś jej świadectwem jest XVII-wieczny cmentarz w Novo Selo, częściowo odrestaurowany w latach 2009–2016.
Najcenniejszym średniowiecznym zabytkiem jest kościół św. Michała Archanioła (zwany Fitiją), wzniesiony w I połowie XIV stulecia jako centralny fragment ówczesnego klasztoru. W czasach osmańskich przekształcony na meczet (wówczas zniszczono oryginalne freski), obecnie cerkiew pełni funkcję kaplicy.
Z tego miejsca droga wspina się na szczyt wzgórza Isar (o wysokości ok. 150 m), przyciągającego przyjezdnych 360-stopniową panoramą miasta i okolic. Według miejscowej tradycji, podczas wejścia na Isar należy symbolicznie przywitać 39 napotkanych osób, a czterdziestej wręczyć znaleziony po drodze kamień – ma to przynieść szczęście i pomyślność.
Po drodze mija się pomnik ofiar wojny bałkańskiej – długie, kamienne schody przy których umieszczono tablice z nazwiskami poległych.
W ten sposób dociera się do ruin zamku na szczycie wzgórza Isar. Zachowały się 19-metrowe wczesnośredniowieczne mury twierdzy (opuszczonej w XVII w.), której dokładny czas wzniesienia pozostaje nieznany. Znaleziska archeologiczne świadczą o wykorzystywaniu terenu do celów obronnych już w starożytności, a nawet w epoce żelaza.
Twierdza zdobyta w 1382 r. przez Turków, od czasów osmańskich pozostaje ruiną. Na samym szczycie umieszczono, podświetlany nocą, górujący nad okolicą krzyż. Podczas najważniejszych świąt kościelnych krzyż jest dodatkowo iluminowany, a w okresie Bożego Narodzenia i Wielkanocy odbywają się tu procesje i nabożeństwa.
Dopiero z dominującego nad miastem szczytu doskonale widać, że Sztip leży u zbiegu kotlin Koczansko Pole i Owcze Pole, nad płynącą poniżej rzeką Bregałnicą – jednym z głównych dopływów Wardaru. Rzeka Bregałnica, najdłuższy dopływ Wardaru, była miejscem kilku bitew w czasie wojen bałkańskich, a jej dolina od wieków pełni rolę naturalnego korytarza komunikacyjnego.