Watykan 2024
Zwiedzając Rzym, trudno pominąć Stolicą Apostolską pełną bezcennych skarbów architektury i kultury, od monumentalnej bazyliki św. Piotra po słynne Muzea Watykańskie i Kaplicę Sykstyńską. Choć Watykan jest najmniejszym uznanym państwem świata, posiada wszystkie atrybuty suwerenności: własne prawo, służby porządkowe, walutę (euro z papieskimi symbolami), znaczki pocztowe, a nawet stację kolejową. Mimo mikroskopijnych rozmiarów Watykan odgrywa ogromną rolę nie tylko jako duchowe centrum świata chrześcijańskiego, lecz liczy się także w polityce światowej i dyplomacji, utrzymując relacje z ponad 180 państwami.
Via della Conciliazone to jedna z najbardziej znanych oraz najczęściej pokazywanych w mediach ulic Rzymu. Po obu stronach kilkupiętrowe kamienice mieszczące instytucje watykańskie, organizacje kościelne, a także sklepy z pamiątkami i dewocjonaliami. Aleja została wytyczona w latach 30. XX wieku, w okresie rządów Benito Mussoliniego, jako monumentalna oś łącząca Zamek Świętego Anioła z Placem św. Piotra. Jej powstanie było bezpośrednio związane z podpisaniem Traktatów Laterańskich (1929), które uregulowały status Państwa Watykańskiego i zakończyły tzw. „kwestię rzymską”. Budowa wymagała wyburzenia średniowiecznej dzielnicy Borgo, co do dziś wzbudza kontrowersje – zniknął dawny labirynt uliczek, a Watykan zyskał monumentalną, niemal teatralną perspektywę. Ulica, choć często postrzegana jako „brama” do Watykanu, jest włoską własnością, stanowi symbol pojednania między Kościołem a państwem włoskim.
Watykan pełni rolę stolicy Państwa Kościelnego od XIV w. po zakończeniu okresu tzw. niewoli awiniońskiej (wcześniej funkcję pełnił Pałac Laterański). Najmniejsze państwo świata, zajmuje powierzchnię 0,44 km2. Liczy ok. 800 mieszkańców, z czego połowa posiada obywatelstwo watykańskie. Nadawane jest głównie osobom pełniącym tu określone funkcje (kardynałowie, duchowni, członkowie Gwardii Szwajcarskiej), a po zakończeniu misji wygasa. W praktyce mieszkańcami są więc duchowni, zakonnice, żołnierze i niewielka grupa świeckich pracowników administracji.
Piazza San Pietro (Plac św. Piotra) zaprojektowany przez Berniniego. Każdego dnia gości tysiące pielgrzymów i turystów z całego świata. Monumentalny plac powstawał w latach 1656–1667 i został pomyślany jako symboliczne „ramiona Kościoła”, otwierające się ku wiernym – stąd charakterystyczna kolumnada w formie elipsy, złożona z 284 kolumn i 88 pilastrów. Centrum placu wyznacza egipski obelisk, który pierwotnie zdobił cyrk Nerona, gdzie – według tradycji – poniósł męczeńską śmierć św. Piotr. Na szczycie obelisku umieszczona relikwię Krzyża Świętego.
Okazała fontanna wykonana w 1614 r. przez Carlo Madernę, jednego z największych rzeźbiarzy. Zużywa 6 mln litrów wody w ciągu dnia. Woda w barokowej symbolice oznaczała oczyszczenie i życie, dlatego obecność fontann nabierała także wymiaru teologicznego. Drugą bliźniaczą zbudowano kilkadziesiąt lat później.
Tuż przy kolumnadzie Berniniego ustawiono współczesną rzeźbę „Angels Unawares” autorstwa Timothy’ego Schmalza. Monument, odsłonięty w 2019 r. z inicjatywy papieża Franciszka, przedstawia grupę migrantów i uchodźców różnych epok i kultur, stłoczonych na łodzi. Wśród postaci można dostrzec zarówno Żydów uciekających z Europy w czasie wojny, chrześcijan prześladowanych w starożytności, jak i współczesnych migrantów z Afryki czy Bliskiego Wschodu. Nad tłumem dyskretnie unoszą się skrzydła anioła – symbol obecności sacrum w ludzkich dramatach.
Bazylika św. Piotra na Watykanie (Basilica di San Pietro in Vaticano) wznosi się w miejscu pochówku apostoła. Nad budową świątyni pracowali najwięksi artyści – Michał Anioł, Donato Bramante, Rafael Santi, Domenico Fontana czy Giovani Bernini. Wcześniej, w tym samym miejscu, stała bazylika konstantyńska z IV wieku, ufundowana przez cesarza Konstantyna Wielkiego, która przez ponad tysiąc lat była najważniejszym sanktuarium chrześcijaństwa. Decyzja o wzniesieniu nowej świątyni zapadła w 1506 r., a jej monumentalny charakter miał podkreślać rolę papiestwa. Konsekracja miała miejsce w 1626 r., niemal dwa stulecia od pojawienia się jej pierwszego projektu.
Bazylika o powierzchni 23 tys. m2 może pomieścić ok. 54 tys. wiernych. Przestronne mieści liczne skarby malarstwa i rzeźby, a także słynne obiekty kultu. Znajdują się w niej 44 ołtarze, 870 kolumn, kilkaset posągów, liczne grobowce i sarkofagi. Centralnym punktem wnętrza jest konfesja św. Piotra – ołtarz papieski przykryty monumentalnym baldachimem Berniniego o wysokości 29 metrów, odlanym z brązu z portyku Panteonu. Bezpośrednio pod nim znajduje się grób św. Piotra, do którego prowadzą schody dostępne dla pielgrzymów.
Największe wrażenie robi Pieta Michała Anioła (powstało, gdy artysta miał zaledwie 24 lata). Pieta jest jedynym dziełem podpisanym przez artystę – jego nazwisko widnieje na szarfie opasującej pierś Madonny. Dziś chroniona jest pancerną szybą po akcie wandalizmu w 1972 roku.
Obowiązkowym punktem są także Muzea Watykańskie (Musei Vaticani), na które składa się 54 muzeów tematycznych, galerii i sal. Placówka powstała z inicjatywy papieża Juliusza II w początkach XVI wieku i od tego czasu urosła do rangi jednego z największych kompleksów muzealnych na świecie. Zbiory obejmują sztukę antyczną, średniowieczną, renesansową i współczesną – od starożytnych rzeźb greckich i rzymskich po dzieła Rafaela czy Caravaggia. Szczególną sławę mają Galeria Map, Galeria Arrasów i Pinakoteka. Trasa zwiedzania wynosi ponad 7 km. Utrzymywany jest patologiczny system sprzedaży biletów z udziałem pośredników świadczących de facto przymusową usługę z przewodnikiem.
Grupa Laokoona należy do najcenniejszych eksponatów Muzeów Watykańskich. Marmurowa kompozycja, datowana na I w. p.n.e., przedstawia trojańskiego kapłana Laokoona i jego synów oplatanych przez węże morskie – kara bogów za próbę ostrzeżenia rodaków przed „koniem trojańskim”. Dramatyzm sceny, napięte mięśnie, ekspresja twarzy i dynamiczny układ ciał uczyniły z tego dzieła jeden z najdoskonalszych przykładów sztuki hellenistycznej. Rzeźbę odkryto przypadkowo w 1506 r. w rzymskich winnicach, a papież Juliusz II natychmiast polecił sprowadzić ją do Watykanu. Odkrycie wywarło ogromny wpływ na artystów renesansu – podziwiał ją m.in. Michał Anioł, który inspirował się jej formą w swoich dziełach. Do dziś uchodzi za arcydzieło antyku, które połączyło wrażliwość starożytności z duchowością nowożytnej Europy. Kopię arcydzieła można spotkać nawet w ukraińskiej Odessie.
W Kaplicy Sykstyńskiej (Capella Sistina) obowiązuje całkowity zakaz zdjęć, a pracownicy skupiają się przede wszystkim na jego egzekwowaniu. Zatem fotografia prezentująca najsłynniejsze malowidła Michała Anioła (freski Michała Anioła – zwłaszcza monumentalny „Sąd Ostateczny” na ścianie ołtarzowej i sceny z Księgi Rodzaju na sklepieniu, z ikonicznym przedstawieniem stworzenia Adama – należą do najważniejszych arcydzieł sztuki światowej) nie zostaje tu zamieszczona.
Ogrody Watykańskie (Giardini Vaticani) zajmują dwie trzecie powierzchni Państwa Kościelnego. Oddzielają Muzea Watykańskie od reszty państwa. Powstały już w średniowieczu jako miejsce uprawy ziół i medytacji papieży, a w XVI wieku przekształcono je w ogrody renesansowe pełne fontann, grot, alei i rzeźb. Dostępne wyłącznie dla nielicznych (zwiedzanie wymaga wcześniejszej rezerwacji), stanowią enklawę ciszy i zieleni w sercu jednego z najbardziej ruchliwych miejsc świata. Z ich wzgórz rozciąga się unikalny widok na kopułę bazyliki św. Piotra, a same ogrody kryją kaplice, pomniki i historyczne pamiątki związane z kolejnymi pontyfikatami.
Charakterystycznym elementem Watykanu jest Gwardia Szwajcarska – najmniejsza i najstarsza armia świata, powołana w 1506 r. przez papieża Juliusza II. Jej głównym zadaniem jest ochrona papieża i rezydencji watykańskich. Formacja liczy niespełna 140 żołnierzy, którzy rekrutowani są wyłącznie spośród młodych, praktykujących katolików ze Szwajcarii, posiadających nienaganną opinię i służbę wojskową. Przysięga Gwardii składana jest 6 maja – w rocznicę obrony papieża Klemensa VII podczas Sacco di Roma w 1527 r., gdy 147 gwardzistów oddało życie, chroniąc go przed wojskami cesarza Karola V.
Rzym – link