Podróż na Bałkany (konferencja naukowa w Sztip – link) umożliwiła odwiedzenie Kanionu Matka (mac. Матка), uznawanego za największą atrakcję turystyczną Macedonii Północnej, usytuowaną nieopodal Skopje.
Kanion zajmuje powierzchnię ok. 5000 ha, obejmuje zarówno tereny skaliste, jak i Jezioro Matka, najstarszy sztuczny zbiornik w Macedonii utworzony na rzece Tresce (mac. Треска), prawym dopływie Vardaru w zlewisku Morza Egejskiego.
Obecny kształt kanion zawdzięcza decyzji podjętej w latach 30-tych XX wieku stulecia, kiedy to zdecydowano o budowie tamy wraz z hydroelektrownią.
W kanionie znajduje się kilka zabytkowych klasztorów i kościołów. Najłatwiej dostępna jest cerkiew św. Andrzeja pochodząca z 1389 r., w której zachowała się większość inskrypcji z czasów budowy i malowania kościoła. Świątynia należy do Macedońskiego Kościoła Prawosławnego.
W jej pobliżu wzniesiono hotel i restaurację Canyon Matka.
Tuż obok urządzono bazę wypadową do eksplorowania kanionu, stąd można wyruszyć w rejs łodzią, wypożyczyć kajak, wybrać się na spacer lub ruszyć na krótszy lub dłuższy trekking.
Podróżowanie drogą wodną wydaje się najbardziej atrakcyjną i popularną formą zwiedzania kanionu wśród stromych, szarych i poszarpanych skał.
Charakterystyczna turkusowa vel szmaragdowa toń jeziora. Choć kolor wody zmienia się w zależności od nasłonecznienia.
Kanion jest ostoją wielu gatunków zwierząt i roślin, z których część występuje jedynie w tym regionie. Około 20% gatunków roślin uznaje się za rzadko spotykane bądź endemiczne.
Wyłącznie drogą wodną można dostać się do Jaskini Wreło (mac. Врело), zaliczanej do najciekawszych miejsc w ramach projektów „Nowe siedem cudów natury”.
Uruchamiane agregaty prądotwórcze umożliwiają krótkie zwiedzanie jaskini w towarzystwie nietoperzy. Początkowy fragment korytarzy jest suchy i bogaty w formacje skalne, dalszy niedostępny, zalany wodą.
Wreło zaliczana jest do najgłębszych podwodnych jaskiń na świecie. Według speleologów sięga ok. 330 m, dość trudno to zweryfikować.
Alternatywą do drogi morskiej jest wykuty w skale pieszy szlak prowadzący wzdłuż lewego brzegu Treski. Umożliwia podziwianie skalnego krajobrazu z nieco wyższej wysokości. Trasa prowadzi donikąd, kończy się niespodziewanie szlabanem.
Zamiast (albo oprócz) tego można skorzystać z lokalnych środków lokomocji zapewniających przeprawę na drugą stronę rzeki Treski.
Warto udać się do monasteru św. Nikoli Šiševskiego (alternatywą jest dłuższy, okrężny szlak usytuowany obok mostu przerzuconego w okolicach toru kajakarstwa górskiego poniżej tamy).
Do klasztoru prowadzi szlak w oryginalnych biało-czerwonych barwach. Rodaków na trasie jednak nie spotykamy.
Szlak wiedzie zakosami kamienistą, miejscami stromą ścieżką. Wbrew zamieszczanym opisom jego zdobycie nie zajmuje kilkudziesięciu minut, lecz niespełna pół godziny.
Kompleks klasztorny usytuowano wysoko na płaskim tarasie na skałach. Teren niedostępny dla pojazdów mechanicznych, można dostać się wyłącznie pieszo.
Monastyr św. Mikołaja Szyszewskiego (nad wejściem znajduje się fresk przedstawiający patrona kościoła) pochodzi z drugiej połowy XIV wieku, dokładna data budowy nie jest znana. W połowie XIX wieku arnauci zniszczyli i spalili wszystkie budynki z wyjątkiem kościoła klasztornego.
Dodatkowym atutem pozostałości kompleksu klasztornego jest rozległy widok, którego w ciągu stuleci nie udało się zdewastować. Do tego brak turystów, a tym bardziej spacerowiczów, którzy tłumnie tu nie docierają. Na przeciwległym zboczu ukryte ruiny średniowiecznej cerkwi św. Nedela (Света Недела).
Kanion jest miejscem popularnym wśród miłośników turystyki wysokogórskiej. Wytrawne oko z łatwością wychwytuje ścieżki atrakcyjne dla amatorów wspinaczki.
Nie brakuje oznakowanych szlaków. Ciekawym wyzwaniem jest szlak wytyczony na Krstovar, górę Vodno. Według oznaczenia 3,30 h, według nawigacji tylko 2,40 h. W każdym razie ponad 1050 m w górę przyjemną i widokową trasą (umiarkowanie trafioną inwestycją była budowa gazociągu wzdłuż części trasy widokowej).
Góra Vodno (1066 m) oferuje panoramę stolicy – Skopje. Od czasów Imperium Osmańskiego szczyt określany jako Krstovar, czyli miejsce krzyża. Nieprzypadkowo.
Na szczycie znajduje się 66-metrowy Krzyż Milenijny wzniesiony w 2009 r. celem upamiętnienia okresu dwóch tysięcy lat chrześcijaństwa w Macedonii i działalność ewangelizacyjną św. Pawła z Tarsu w tym regionie. Dwa lata później uruchomiono kolejkę gondolową na Vodno.