Wykłady w Szkole Prawa Polskiego na Państwowym Uniwersytecie Mołdawskim w Kiszyniowie umożliwiły odwiedzenie Gagauzji (Gagauz Yeri), terytorium autonomicznego w Mołdawii. Nie ma zgody co do pochodzenia Gaugazów, według jednych to ludność pochodzenia tureckiego, według innych to sturczeni Bułgarzy, a nawet sturczeni Grecy.
Gagauzja zajmuje ok. 5% powierzchni Republiki Mołdawii. Skład się z czterech niepołączonych ze sobą części – dwudziestu kilku miejscowości zamieszkałych przez ok. 170 tys. mieszkańców. Obszar Gagauzji podlegał zmianom w wyniku lokalnych referendów. „Granica” już ok. 100 km na południe od Kiszyniowa.
Stolicą Gagauzji jest położony nad rzeką Jałpuch liczący ok. 26 tys. mieszkańców Komrat (rum. Comrat, ros. Комрат). Pierwsza wzmianka o mieście sięga końca XVIII w. Prawa miejskie uzyskał w 1925 r.
W Komracie znajduje się siedziba lokalnego parlamentu Gagauzji Halk Topluşu (parlament Republiki Mołdawii uznał autonomię w 1994 r., przez cztery lata Gagauzja funkcjonowała jako nieuznawane parapaństwo). Zasiada w nim 35 deputowanych wybieranych na czteroletnią kadencję. Głównym organem przedstawicielskim jest jednak baszkan – gubernator będący jednocześnie członkiem rządu Republiki Mołdawii. Władzę wykonawczą sprawuje także Komitet Wykonawczy (Bakannık Komiteti).
Gagauzja posiada własną flagę, herb i hymn. Przed gmachem parlamentu dominuje jednak pomnik Włodzimierza Ilicza Lenina. Historia odcisnęła się na losach Gagauzji. W tym języku nie sporządza się oficjalnych dokumentów, dominujący jest język rosyjski.
Nie powinno dziwić, że główną arterią jest ciągnąca się przez całe miasto ulica Lenina (tabliczki z nazwami ulic po rosyjsku). Nastroje separatystyczne są ponoć silne mimo trudnej historii (w czasach sowieckich represjonowani, w okresie powojennym zmarła ponad połowa ludności w wyniku suszy połączonej z kolektywizacją rolnictwa). Asumptem do budowania własnej formy państwowości były wydarzenia w Naddniestrzu.
Dominującym wyznaniem jest prawosławie – ok. 80% ludności. Godnym uwagi zabytkiem jest Sobór św. Jana Chrzciciela z pięknymi freskami z I połowy XIX w. Główne wejście prowadzi przez święte wrota, na których zbudowana jest dzwonnica.
W Komracie znajdują się cztery świątynie. Historia różnie się z nimi obchodziła, kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny został wysadzony w latach 70-tych, na jego miejscu wzniesiono pomnik żołnierzy-wyzwolicieli poległych podczas Wielkiej Wojny Ojczyźnianej.
Podobno młodzież niechętnie uczy się języka gagauskiego, zaliczanego do języków oguzyjskich. Język zachował się głównie na terenach wiejskich. Dom Kultury w Komracie jednak musi być. Obok ponoć biblioteka turecka.
Gmach Komrackiego Uniwersytetu Państwowego (Komrat Delvet Universitesi). Studiuje na nim dwa tysiące studentów.
Główny deptak, czy też aleja zasłużonych Gagauzji – dobranych według różnych kryteriów. Znajdują się pomniki żołnierzy, bojowników o autonomię, bohaterów minionej epoki (Gagauzja nie miała specjalnego statusu w ramach Mołdawskiej SRR), a nawet uhonorowano byłych prezydentów Turcji czy Azerbejdżanu.
Na wyróżnienie zasłużył także Aleksander Puszkin. Czy miał coś wspólnego z Gagauzją, trudno powiedzieć.
Gagauzja utrzymuje się z rolnictwa, szczególnie z produkcji sektora winiarskiego. W okolicach znajduje się wiele winnic, a tutejsze wino jest uznawane za jedno z najlepszych w Mołdawii.
Wraz z dr Jowanką Jakubek-Lalik i dr. Jarosławem Turłukowskim na spotkaniu na Uniwersytecie w Komracie z rektorem tutejszej uczelni dr. Sergiejem Zachariaszem w towarzystwie dziekana Wydziału Prawa Państwowego Uniwersytetu w Kiszynowie profesora Sergiu Brynze.