Kapsztad (Cape Town)
Kapsztad (Cape Town) jest drugim co do wielkości miastem Republiki Południowej Afryki, liczy 4,8 miliona mieszkańców (populacja Johannesburga przekracza 6 milionów). Metropolia położona malowniczo u stóp Góry Stołowej oraz Lion’s Head, nad brzegiem Zatoki Stołowej Oceanu Atlantyckiego jest uznawana za jedno z najpiękniej położonych miast świata – otoczona górami i wodą, z łagodnym, śródziemnomorskim klimatem.
Kapsztad to nowoczesna metropolia i jedno z głównych centrów turystycznych Afryki. Łączy w sobie kosmopolityczną atmosferę z bogactwem dziedzictwa, będąc miejscem, w którym spotykają się kontynenty i wiele kultur. Szacuje się, że miasto rocznie odwiedza ok. 4 miliony przyjezdnych.
St. George’s Mall łączący okolice Adderley Street z Greenmarket Square. W latach 90. przekształcono dawną ulicę w deptak w ramach rewitalizacji centrum po upadku apartheidu, by ożywić ruch pieszy i handel. Miejsce spotkań, gdzie odbywają się targi sztuki, pokazy ulicznych artystów i sprzedaż lokalnego rękodzieła.
Long Street – jedna z najbardziej znanych ulic miasta, słynąca z bogatej zabudowy w stylu wiktoriańskim (choć jest to ubogi krewny Stellenbosch). Charakterystyczne piętrowe kamienice z ozdobnymi, kutymi balkonami i drewnianymi werandami, które nadają ulicy kolonialny klimat. Wiele z tych budynków powstało pod koniec XIX i na początku XX wieku. Zabudowa różnicowana, ale z pewnością tworzy muzeum architektury kolonialnej pod gołym niebem. W XX wieku Long Street była znana z antykwariatów, księgarni i teatrów, a dziś jest sercem życia nocnego.
Ratusz Miejski (Cape Town City Hall) wzniesiony w 1905 roku w stylu edwardiańskiego baroku z piaskowca importowanego z Bath w Anglii. Wieża zegarowa wzorowana była na londyńskim Big Benie, a sam budynek otwarto w obecności księcia Walii. To tutaj, 11 lutego 1990 roku, Nelson Mandela wygłosił swoje pierwsze publiczne przemówienie po 27 latach więzienia.
Stary Ratusz (Old Town House) z 1755 r. w stylu georgiańskim z elementami baroku niderlandzkiego, jest jednym z najlepiej zachowanych przykładów kolonialnej architektury. Przez ponad sto lat był centrum administracyjnym Kapsztadu. Dawna siedziba władz miejskich dziś pełniąca funkcję przestrzeni wystawienniczej.
Pomnik Jan van Riebeecka’s Cross (Van Riebeeck’s Cross Memorial) zlokalizowany przy St. George’s Mall upamiętnia pierwszego administratora kolonii przylądkowej – Jana van Riebeecka, oficera Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej, który w 1652 roku założył osadę u stóp Góry Stołowej. Monument ustawiono w pobliżu dawnego fortu i pierwszych zabudowań osady. Krzyż na szczycie ma przypominać zarówno o chrześcijańskim dziedzictwie kolonistów, jak i o morskim charakterze wypraw, które zapoczątkowały europejską obecność w tym rejonie Afryki.
Parlament RPA mieści się w Kapsztadzie, choć stolicą kraju jest Pretoria, z powodu unikalnego w skali świata podziału funkcji stolicy między trzy miasta. Efektem kompromisu z 1910 r. przy tworzeniu Unii Południowoafrykańskiej było przyjęcie założenia, że Pretoria stała się stolicą administracyjną (siedziba rządu), Bloemfontein – stolicą sądowniczą (Sąd Najwyższy), a Kapsztad – stolicą ustawodawczą (Parlament). Rozwiązanie to miało zrównoważyć interesy dawnych kolonii brytyjskich i burskich, unikając faworyzowania jednego ośrodka.
Znacznie ładniejszy jest stary gmach Parlamentu, zaprojektowany w stylu neoklasycystycznym przez Charlesa Freemana i oddany do użytku w 1884 roku. Budynek ten był miejscem obrad ustawodawców w czasach kolonialnych i w pierwszych dekadach istnienia Unii Południowoafrykańskiej. Na pierwszym planie pomnik królowej Wiktorii (1890 r.), monument ten symbolizował lojalność wobec metropolii (podobne pomniki wznoszono w wielu częściach Imperium, m.in. w Indiach, Australii i Kanadzie).
Pomnik króla Edwarda VII, którego panowanie (1901–1910) przypadło na czas kluczowych zmian politycznych w regionie – w tym na okres tuż po wojnie burskiej (1899–1902), która zakończyła się zwycięstwem Imperium Brytyjskiego i włączeniem dawnych republik burskich do jego struktur. W 1910 r. utworzono Unię Południowoafrykańską, państwo dominialne w ramach imperium, łączące cztery kolonie: Kolonię Przylądkową, Natal, Transwal i Oranię. Kolejny pomnik, który miał symbolizować jedność nowego państwa pod brytyjską koroną. Pomnik został odlany w Anglii i sprowadzony drogą morską do Kapsztadu.
Zamek Dobrej Nadziei (Castle of Good Hope) – najstarsza zachowana budowla kolonialna w Republice Południowej Afryki, wzniesiona przez Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską w latach 1666–1679. Fort o charakterystycznym pięciokątnym kształcie służył jako baza wojskowa i administracyjna, a jego masywne mury miały chronić osadę Kapsztadu przed atakami z lądu i wody. Zamek początkowo stał nad samym brzegiem oceanu (dziś w centrum miasta), lecz linia brzegowa przesunęła się po rekultywacji terenu w XIX w.
W tutejszym muzeum prezentowane są zbiory dotyczące historii Kapsztadu, kolonizacji i życia w epoce Kompanii Wschodnioindyjskiej. Ekspozycje obejmują m.in. meble, broń, mundury oraz dzieła sztuki z XVII–XIX wieku, a także sale poświęcone wojskowej historii RPA.
Old Supreme Court w Kapsztadzie, wzniesiony w stylu neoklasycznym w drugiej połowie XIX wieku. Przez dekady zapadały istotne decyzje sądowe, współcześnie służy upowszechnianiu wiedzy o historii i kulturze Republiki Południowej Afryki. Mieści część kompleksu Iziko Museums – w tym South African Museum i South African National Gallery – a także centrum edukacyjne nazwane Desmond & Leah Tutu House na cześć słynnego arcybiskupa i działacza na rzecz praw człowieka oraz jego żony.
Muzeum Dystryktu Szóstego (District Six Museum) w Kapsztadzie, poświęcone historii dzielnicy, która stała się symbolem apartheidu w RPA (nazwa pochodziła z podziału administracyjnego Kapsztadu w XIX w.). W latach 60. XX wieku rząd nakazał wysiedlenie jej wielokulturowej społeczności, a domy zburzono, by „oczyścić” teren dla białych mieszkańców. Ekspozycja zawiera fotografie, mapy, osobiste pamiątki dawnych mieszkańców oraz relacje świadków, oddając dramat utraty domu i wspólnoty. To miejsce pamięci i edukacji, które przypomina o skutkach segregacji rasowej oraz o konieczności ochrony praw człowieka.
South African Jewish Museum poświęcone historii i dziedzictwu społeczności żydowskiej w RPA. Placówka została otwarta w 2000 roku przez Nelsona Mandelę, mieści się w odrestaurowanym kompleksie budynków, w tym w najstarszej synagodze w kraju – Great Synagogue z 1905 roku. W sąsiedztwie działa Muzeum Holokaustu w Kapsztadzie.
St. George’s Cathedral zaprojektowana w stylu neogotyckim przez sir Herberta Bakera, budowę rozpoczęto na początku XX stulecia. Jest największą katedrą anglikańską w Afryce. Wnętrze zdobią witraże przedstawiające sceny biblijne i motywy afrykańskie. Świątynia znana jako „Katedra Ludzi” ze względu na rolę w ruchu antyapartheidowym. Stąd arcybiskup Desmond Tutu prowadził marsze protestacyjne przeciw segregacji rasowej, czyniąc z katedry symbol walki o wolność i równość w Republice Południowej Afryki.
Kościół Matki Bożej Pomocy Nieustającej (St. Mary’s Cathedral) w Kapsztadzie, główna świątynia katolicka miasta i siedziba arcybiskupa. Zbudowana w połowie XIX wieku w stylu neogotyckim, wyróżnia się strzelistymi oknami, krenelażem przypominającym zamkowe mury.
Wnętrze utrzymane jest w jasnej tonacji, z wysokim prezbiterium i dużym witrażem przedstawiającym sceny biblijne. Nad ołtarzem zawieszono nowoczesną, okrągłą instalację świetlną inspirowaną motywem korony cierniowej. Katolicy stanowią ok. 6% społeczeństwa RPA.
Central Methodist Mission przy Greenmarket Square w Kapsztadzie – neogotycki kościół metodystyczny z końca XIX wieku. Świątynia od lat pełni funkcję nie tylko miejsca kultu, ale i centrum działalności społecznej – gości koncerty, spotkania oraz wydarzenia charytatywne.
Groote Kerk w Kapsztadzie, czyli „Wielki Kościół” – najstarsza parafia reformowana w Republice Południowej Afryki, której początki sięgają 1665 roku. Obecny budynek powstał w 1841 roku w stylu neoklasycystycznym. Wnętrze kościoła znane jest z imponującej, rzeźbionej ambony wykonanej z drewna dzikiego figowca oraz z wielkich organów z 1954 roku, które należą do największych w kraju.
Położona na zboczach Signal Hill dzielnica Bo-Kaap znana z niskich domów pomalowanych w intensywne kolory – od żółci i różu po zieleń i błękit. Kolorowe elewacje domów, początkowo malowane w barwy pastelowe, stały się wyrazem wolności po zniesieniu apartheidu. Historyczne centrum społeczności Cape Malay, potomków muzułmańskich niewolników i rzemieślników sprowadzanych od XVII wieku przez Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską z Indonezji, Malezji, Indii i Afryki Wschodniej.
Natomiast wzgórze Signal Hill (o wysokości 350 m) nazwę zawdzięcza historycznej funkcji – od XVIII wieku wysyłano stąd sygnały flagowe i świetlne do statków zbliżających się do portu. Kontynuowana jest tradycja salutu armatniego – codziennie o godzinie 12:00 z pobliskiego Noon Gun oddawany jest wystrzał, który kiedyś służył marynarzom do regulowania chronometrów. Signal Hill to również popularne miejsce pikników, podziwiania zachodów słońca i startów paralotniarzy.
Po drugiej stronie góry położona w historycznym porcie dzielnica Victoria & Alfred Waterfront. Powstała w XIX wieku jako część przedsięwzięcia rozbudowy portu, zainicjowanego przez księcia Alfreda, syna królowej Wiktorii, którego imię do dziś widnieje w nazwie. Od lat 90. XX wieku obszar ten został przekształcony w nowoczesne centrum handlu, kultury i rozrywki. Uznawana za jedno z bezpieczniejszych miejsc w mieście, oferuje liczne restauracje, sklepy, galerie, targ z lokalnym rzemiosłem.
Port w Kapsztadzie stanowił kluczowy punkt na trasie morskiej łączącej Europę z Indiami i Dalekim Wschodem, zanim powstał Kanał Sueski. Zachowały się elementy dawnej infrastruktury portowej – m.in. historyczne żurawie, magazyny i baseny Alfreda oraz Wiktorii, które wciąż obsługują statki rybackie i jachty.
W V&A uhonorowano cztery postacie, które wniosły szczególny wkład w walkę z apartheidem i budowę demokratycznego państwa. Pomnik Czterech Laureatów Pokojowej Nagrody Nobla przedstawia: Albert Luthuli – prezydent Afrykańskiego Kongresu Narodowego (ANC); Desmond Tutu – arcybiskup anglikański; F.W. de Klerk – ostatni prezydent RPA z czasów apartheidu; Nelson Mandela – pierwszy czarnoskóry prezydent RPA, symbol walki o wolność i równość.
Zarówno z historycznych, jak i kulturowych względów Kapsztad jest określany jako „Mother City” („Miasto Matka”). Jest najstarszym – położonym w pobliży Kirstenbosch – europejskim miastem w RPA (1652 r.), a także matką cywilizacji kolonialnej (przez ponad 150 lat Kapsztad był centrum administracyjnym i handlowym Kolonii Przylądkowej). Jest także anegdota, że Kapsztad jest „Mother City” z tego względu, iż„everything in Cape Town takes nine months to happen” – odniesienie do rzekomo powolnego tempa życia w porównaniu z innymi miastami RPA.