Katmandu (Kathmandu)

 Stolica Nepalu, Katmandu (kaʈʰmaɳˈɖu) leży na wysokości ok. 1400 m n.p.m. Populacja sąsiadujących ze sobą dystryktów Kathmandu, Lalitpur (Patan) i Bhaktapur liczy ok. 3 miliony mieszkańców. Historia miasta sięga II wieku, będącego kulturalnym i politycznym centrum ludu Newar zamieszkującego region Himalajów. Współcześnie jeden z najszybciej rozwijających się obszarów metropolitalnych w Azji Południowej, ważny ośrodek przemysłowy i handlowy.

Dolina Katmandu została poważnie ucierpiała w wyniku trzęsienia ziemi, centrum miasta wraz z licznymi zabytkami zostało podniesione z gruzów po niszczącym kataklizmie z 2015 r. Turystyka odgrywa ważną rolę w gospodarce, a odbudowane miasto jest bramą do najwyższego pasma górskiego.

Wizytówką Katmandu jest Plac Królewski (Hanuman Dhoka) usytuowany przy Durbar Square, czyli „miejscu pałaców”. Kompleks 50 świątyń i kapliczek starego miasta reprezentuje cztery królestwa (Kantipur, Lalitpur, Bhaktapur, Kirtipur). Czas zatrzymał się kilkaset lat temu, większość zabytków zbudowano między XII a XVIII stuleciem. W 1979 r. kompleks wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Starożytny szlak handlowy łączący Indie z Tybetem przebiegał przez Katmandu. Umożliwił połączenie tradycji artystycznych i architektonicznych wielu kultur z lokalną sztuką i architekturą. Liczne świątynie w stylach pagody, hinduskim, a także architektura newarska z charakterystycznymi dachami i zdobieniami, a także misternie rzeźbionymi elewacjami.

Na kształt i specyfikę miejskiej zabudowy przez wieki wpływały praktyki religijne hinduizmu i buddyzmu, plac uosabia kulturalne i religijne życie tutejszej ludności. W tle charakterystyczna świątynia Kala Bhairav.

Pochodzący z połowy XVIII w. trzypiętrowy, bogato zdobiony czworobok – Pałac Kumari, czyli żywej bogini, uważanej za inkarnację bogini Taleju (Taledźu). Czczona zarówno przez buddystów, jak i hinduistów. Proces selekcji „bogini Kumari” z Katmandu jest bardzo rygorystyczny, obecnie tytuł posiada Trishna Shakya, siostra poprzedniej Kumari.

Wybierana do powyższej roli mała dziewczynka pojawia się w jednym z okiem w towarzystwie kapłanki-opiekunki. Po krótkiej audiencji, w trakcie której zabronione jest wykonywanie zdjęć, Kumari znika w murach pałacu. Zgodnie z wierzeniami dziecko traci swój szczególny status z chwilą pierwszej miesiączki. Uznaje się, że wówczas bogini opuszcza ciało, z czym wiąże się konieczność poszukiwania nowego wcielenia bóstwa.

Wśród licznych budynków centralnego kompleksu uwagę przykuwają pochodzące z połowy XV wieku świątynie i muzeum Mahendra oraz Taleju. Kompleks budowli z pałacem królewskim królów Malla i dynastii Shah gromadził władców do 1886 r ., którzy przenieśli się wówczas do Pałacu Narayanhiti.

Europejski charakter ma neoklasycystyczna bryła Gaddi Baithak, pałacu wzniesionego na początku XX stulecia w miejscu kilku wcześniejszych zabytków.

Współcześnie muzeum, dawne miejsce reprezentacyjne, w którym przyjmowano ważne poselstwa i zagranicznych gości.

Świecki charakter ma także Pałac Narayanhiti. Rezydencję monarchów Królestwa Nepalu zbudowaną na polecenie króla Mahendry w 1963 roku przekształcono w muzeum. Miejsce masakry rodziny królewskiej (król Birendra i królowa Aishwarya) z 2001 r. Monarchię zniesiono po rewolucji w 2006 r., ostatni król opuścił kompleks dwa lata później.

Chaotyczny i rozkrzyczany Tamel (Thamel) najlepiej przemierzać w godzinach wieczornych. Turystyczna dzielnica miasta przyciąga wielu himalaistów i trekkerów zmierzających na górskie trasy. Morze sklepów z pamiątkami oraz sprzętem sportowym (z czego nie zdają sobie sprawy ich producenci), jak i okazja do odwiedzenia gwarnych knajpek z muzyką na żywo.

Miejskie bazary oferują jednak zróżnicowane pamiątki turystyczne, w tym figurki buddy, maski, noże Gurków, drewniane zwierzęta czy młynki modlitewne.

Wejście do położonego na wzgórzu starożytnego kompleksu religijnego Swayambhunath. Tybetańska i sanskrycka nazwa tego miejsca oznacza „samoistnie powstały”. Wedle legendy znajdowało się tu jezioro, na którym kwitł kwiat lotosu, który to został zamieniony w stupę (zbudowaną IV-X w.).

Świątynia Małp nieprzypadkowo zawdzięcza swoją nazwę licznym przedstawicielom tychże. Niektóre z przemykających zwierząt trudnią się rozbojem, odważnie wyrywając przedmioty z rąk zdezorientowanych turystów.

Kompleks składa się z wielu budynków, buddyjskich posągów, posążków oraz młynków modlitewnych. Wśród nich świątynia Shantipura, uznawana za „miejsce spokojnego życia”. Tajemniczy dom, do którego nikt nie może wchodzić. Utrzymywana w tajemnicy od niepamiętnych czasów.

Na szczycie stupa Swayambhunath. Wokół czuć woń kadzideł, słychać dzwonki i rytm szeptanych mantr i innych hipnotyzujących modlitw. Jak w każdym wypadku we wszystkie strony świata spoglądają wszystkowidzące oczy Buddy. Stąd też rozpościera się panorama metropolii.

Do najświętszych buddyjskich miejsc w Nepalu zalicza się także największą stupę w Nepalu – Bodnath (Bouddhanath). Są wątpliwości co do czasu jej powstania, jakoby ma już ponad tysiąc lat.

Świątynia Tamang położona na przeciwko wejścia do stupy. Kompleks przyciągająca zarówno pielgrzymów jak i turystów, którzy mogą obserwować oblicza religii wpływających na klimat miasta. Okolice stupy zamieszkane w większości przez Tybetańczyków (stąd określenie „Mały Tybet”).

Tłumy, stragany, knajpki, restauracje. Miasto na każdym kroku kipi życiem, buzuje, przelewa się po szerszych i wąskich uliczkach. Wiele z nich dekoruje się flagami modlitewnymi, niekiedy rozbrzmiewają dźwięki mantry „Om Mani Padne Hum”.

Odmienny klimat charakteryzuje największą hinduistyczną świątynię w Nepalu, Paśupatinath. Wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO kompleks jest miejscem kultu Śiwy – wcielenia Paśupatiego, pana zwierząt. Do czasu sekularyzacji Nepalu był uznawany za siedzibę bóstwa. Pozostaje szczególnym, jedynym w kraju miejscem rytuału kremacji, łączonej z wiarą w reinkarnację.

Wyznawcy religii kończą tu doczesną wędrówkę. Po skremowaniu ciała są palone na jednym z wielu stosów – ghatów (miejsce zależy od zamożności rodziny). Ciała układane są na specjalnej platformie, okrywane pomarańczowym całunem i ozdabiane wieńcami, a następni myte wodą z rzeki. Spopielone prochy płyną do świętych wód Gangesu.

Położone nad rzeką Bagmati miejsca kremacji przyciągają wielu miejscowych, w różny sposób uczestniczących w tutejszych obrzędach. Rzeka pełni jednocześnie rolę wysypiska śmieci.

W Katmandu nie brakuje także azjatyckiej specyfiki w postaci pomysłowo skonstruowanej, fantazyjnej sieci elektrycznej. O dziwo wszystko działa, podobnie jak ruch drogowy, którego reguły mogą stanowić poważne wyzwanie dla Europejczyków.

W zróżnicowanym mieście można znaleźć także odrobinę zieleni. Neoklasycystyczny Ogród Marzeń (Garden of Dreams), znany również jako Ogród Sześciu Pór Roku. Pawilony, fontanny, werandy, pergole, balustrady i dekoracyjne meble ogrodowe stanowią dorobek i wpływ europejskiej kultury.

Katmandu – tygiel kultur świata dalekiej Azji. Urzeka, zaskakuje, fascynuje. Na fotografii hinduscy wędrowni asceci – Sadhu, którzy za drobną opłatą pozują do zdjęć.