Kiszyniów (Chișinău) – stolica i największe miasto Mołdawii, zamieszkałe przez niespełna 700 tys. mieszkańców.
Pierwsze wzmianki o Kiszyniowie, położonym w dolinie rzeki Byk na terenie średniowiecznego Hospodarstwa Mołdawskiego, pochodzą z I połowy XV wieku (najstarszy zapis datowany jest na 1436 r.). Ówczesną stolicą Hospodarstwa była Suczawa, a Kiszyniów był niewielką osadą o charakterze targowym, położoną na szlaku handlowym łączącym Czarnomorze z wnętrzem Europy. Rozkwit miejscowości wiąże się z zajęciem Besarabii przez Rosjan w wyniku wojny rosyjsko-tureckiej, potwierdzonego traktatem bukareszteńskim z 1812 r., kiedy to nadano osadzie rangę stolicy nowo utworzonej guberni (1812–1917). W okresie tym miasto rozbudowywało się według regularnego planu urbanistycznego, co odróżniało je od wielu innych miast regionu. Jednorodny architektonicznie charakter zapewnił Kiszyniowowi główny architekt pochodzenia szwajcarskiego, Aleksander Bernardazzi, autor wielu gmachów publicznych i świątyń, który wprowadził do pejzażu miasta elementy neorenesansu i neoklasycyzmu. Na przełomie XIX i XX wieku Kiszyniów zyskał na znaczeniu, m.in. dzięki rozbudowie linii kolejowej łączącej go z Odessą i Kijowem, później jednak tracił rangę głównie ze względów ekonomicznych, formalnie pozostając stolicą Besarabii przyłączonej do Rumunii (1918–1940, 1941–1944). W czasie II wojny światowej miasto zostało zniszczone w około 90%, a ludność żydowska, stanowiąca przed wojną blisko połowę mieszkańców, została w dużej mierze zamordowana lub deportowana. Odbudowane przez władze radzieckie, uzyskało nową, socrealistyczną zabudowę w centrum, kontrastującą z ocalałymi fragmentami XIX-wiecznej architektury. W 1991 r., po ogłoszeniu niepodległości Mołdawii, Kiszyniów ponownie stał się stolicą suwerennego państwa, dołączając formalnie do grona europejskich stolic.
Pałac Prezydencki w Kiszyniowie, wzniesiony w latach 80. XX wieku, jest przykładem monumentalnej architektury późnego modernizmu radzieckiego, inspirowanej ideami reprezentacyjnych gmachów administracyjnych Moskwy i Mińska. Budynek zaprojektowano jako nową siedzibę Rady Najwyższej Mołdawskiej SRR, a jego charakterystyczna fasada z pionowymi pasami okien i białym kamieniem miała symbolizować stabilność i „jasną przyszłość” republiki. W dniu 27 sierpnia 1991 r., w Wielkiej Sali tego gmachu, w atmosferze ogromnych emocji i napięcia politycznego, przegłosowana została Deklaracja Niepodległości Republiki Mołdawii, zrywająca więzi z ZSRR. Po 1991 r. obiekt adaptowano na potrzeby urzędu prezydenckiego, a w kolejnych latach stał się miejscem licznych oficjalnych uroczystości oraz protestów społecznych, m.in. w 2009 r., kiedy demonstranci wdarli się do środka w ramach tzw. „rewolucji Twittera”.
Kiszyniów jest wyjątkowym miastem kontrastów – spotykają się tu socrealistyczne gmachy z czasów radzieckich, secesyjne kamienice z przełomu XIX i XX wieku oraz nowoczesne biurowce i galerie handlowe. To wypadkowa nostalgii do minionych czasów i ich materialnego dorobku oraz aspiracji do nowoczesnej Europy, widoczna w miejskich inwestycjach i próbach rewitalizacji zabytkowych dzielnic. Bywa nazywany „ostatnim skansenem Związku Radzieckiego” – określenie to wzięło się m.in. z faktu, że jeszcze w latach 90. XX wieku można tu było zobaczyć pomniki Lenina i sierp-młot w przestrzeni publicznej, a wiele targowisk i zakładów usługowych zachowało swój postsowiecki charakter. Niezależnie od oczekiwań i preferencji, kontrast ten tworzy niepowtarzalny klimat miasta – jedni widzą w nim autentyczność i historię „w stanie surowym”, inni – brak nowoczesnych udogodnień znanych z zachodnich stolic. Mimo że Kiszyniów nie przyciąga masowej turystyki, od kilku lat rośnie zainteresowanie podróżników szukających mniej oczywistych kierunków, co wiąże się również z rozwojem połączeń lotniczych i winiarskim charakterem regionu.
W Kiszyniowie brakuje zwartej, średniowiecznej starówki w europejskim rozumieniu tego słowa – jest to efekt wielokrotnych zniszczeń wojennych oraz radykalnych przekształceń urbanistycznych w okresie sowieckim. Główną osią miasta jest Bulwar Stefana Wielkiego i Świętego (dawniej ulica Moskiewska) – nazwany na cześć XV-wiecznego hospodara Mołdawii, uznawanego za narodowego bohatera i świętego Cerkwi prawosławnej. To reprezentacyjny trakt, przy którym znajdują się zarówno gmachy administracji publicznej, jak i najważniejsze zabytki epoki carskiej, międzywojennej i sowieckiej oraz liczne pomniki. Skupienie większości interesujących miejsc wzdłuż jednej osi urbanistycznej czyni zwiedzanie stosunkowo łatwym, choć jednocześnie odsłania kontrast pomiędzy odnowionymi fasadami a zaniedbanymi kamienicami bocznych ulic. Dodatkową atrakcją jest możliwość korzystania z transportu miejskiego w postaci trolejbusów – środka komunikacji, który w wielu miastach Europy Zachodniej zanikł, a w Kiszyniowie stanowi podstawę sieci publicznego transportu od 1949 r., kiedy to uruchomiono pierwszą linię łączącą centrum z dzielnicą Ryshcani. Do dziś w ruchu są zarówno nowoczesne pojazdy niskopodłogowe, jak i starsze konstrukcje, co dla miłośników transportu stanowi dodatkową atrakcję fotograficzną.
Przed II Wojną Światową bulwar ozdabiały okazałe, reprezentacyjne gmachy użyteczności publicznej i kamienice zaprojektowane przez Aleksandra Osipowicza Bernardazziego – architekta pochodzenia szwajcarskiego, związanego z Petersburgiem, który na trwałe wpisał się w pejzaż Kiszyniowa. Współcześnie przy głównym trakcie znajduje się siedziba Rządu Republiki Mołdawii, wzniesiona w latach 60. XX wieku w okresie sowieckim, w duchu monumentalnego modernizmu – z prostą, horyzontalną bryłą i charakterystyczną kolumnadą wejściową. Budynek ten, podobnie jak wiele gmachów administracyjnych z tamtego okresu, projektowano nie tylko jako funkcjonalne centrum zarządzania, ale też jako symbol władzy – widoczny z daleka i dominujący w perspektywie bulwaru.
Łuk Triumfalny, znany także jako Święte Wrota lub Święta Brama, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Kiszyniowa. Choć jego skala – 13 metrów wysokości – nie dorównuje paryskiemu pierwowzorowi, jest proporcjonalny do zabudowy miasta i osadzony centralnie naprzeciw Katedry Narodzenia Pańskiego, co nadaje mu szczególną rangę w urbanistycznej kompozycji placu. Wzorowany na łuku rzymskim, wzniesiony został w 1839 r. w stylu korynckim, według projektu architekta Iwana Zauskego, by upamiętnić zwycięstwo Imperium Rosyjskiego nad Imperium Osmańskim w wojnie lat 1828–1829. Zawieszony w jego wnętrzu dzwon o wadze 6 ton odlano z przetopionych armat zdobytych na Turkach, podarowanych przez cara Mikołaja I – według przekazów, dzwon miał pierwotnie zawisnąć w katedrze, lecz jego rozmiar wymusił stworzenie osobnej konstrukcji. Zabytek odrestaurowano w 1973 r., w okresie sowieckim, z zachowaniem oryginalnych detali, ale także z wprowadzeniem nowych elementów technicznych, mających wzmocnić konstrukcję.
Zmierzając w stronę Soboru Narodzenia Pańskiego mija się smukłą, białą dzwonnicę, w której pierwotnie miał zawisnąć sześciotonowy dzwon ostatecznie umieszczony jednak w Łuku Triumfalnym. Obecna konstrukcja jest rekonstrukcją wzniesioną pod koniec XX wieku, gdyż w 1962 r., na polecenie władz sowieckich realizujących program „oczyszczania” przestrzeni z obiektów sakralnych, wysadzono oryginalną XIX-wieczną dzwonnicę. Jej zniszczenie wpisywało się w szerszą falę represji wobec religii w ZSRR, w ramach której w Mołdawii likwidowano lub adaptowano na cele świeckie liczne świątynie. Odbudowana dzwonnica wiernie odtwarza dawną formę architektoniczną, z trzystopniową konstrukcją i hełmem zwieńczonym prawosławnym krzyżem.
Sobór Narodzenia Pańskiego – katedra w stylu neoklasycystycznym, zaprojektowana przez profesora Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, Abrahama Melnikowa, została wzniesiona w latach 1830–1836 na planie krzyża greckiego w stylu empire. Monumentalny, popularny w XIX-wiecznej Rosji styl cesarski (empire) nawiązywał wprost do tradycji rzymskich i greckich, symbolizując potęgę Imperium Rosyjskiego oraz jego ambicje kulturowe w regionach przyłączonych.
Jest to najważniejsza prawosławna świątynia Mołdawii, pełniąca rangę katedry. Przed II wojną światową wnętrze zdobiły bogate ikonostasy, marmurowe kolumny oraz freski , których wykonanie powierzono najlepszym malarzom regionu. Sobór ucierpiał w czasie II wojny światowej – bombardowania i ostrzał artyleryjski spowodowały utratę oryginalnych polichromii oraz części konstrukcji. W okresie sowieckim, zgodnie z polityką laicyzacji, świątynia została przekształcona w salę wystawienniczą, co wiązało się z usunięciem wyposażenia liturgicznego i zasłonięciem elementów dekoracyjnych. Dopiero w latach 90. XX wieku, po odzyskaniu niepodległości przez Mołdawię, obiekt został zwrócony Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu, a jego wnętrza stopniowo restaurowano, odtwarzając historyczne dekoracje na podstawie archiwalnych zdjęć i relacji.
Sobór Przemienienia Pańskiego – prawosławna cerkiew wzniesiona w stylu rosyjsko-bizantyjskim na przełomie XIX i XX wieku, w okresie dynamicznego rozwoju Kiszyniowa w granicach Imperium Rosyjskiego. Świątynię zaprojektowano na planie prostokąta, z charakterystyczną kopułą centralną i mniejszymi kopułkami narożnymi, nawiązującymi do architektury sakralnej Petersburga i Kijowa. Powstała jako kościół szkolny dla uczniów elitarnego gimnazjum męskiego, które miało kształcić przyszłą administracyjną i intelektualną elitę Besarabii. Budynek szkoły nie przetrwał „wizyty” Armii Sowieckiej w 1941 r., kiedy to w wyniku działań wojennych i celowych podpaleń został zniszczony, natomiast cerkiew ocalała. Przetrwanie świątyni w tak trudnym okresie uznawane jest dziś za symboliczne – zachowała ona swoją bryłę mimo późniejszych prób ograniczenia jej funkcji sakralnych w czasach sowieckich.
W latach 60. XX wieku, w okresie nasilonej polityki laicyzacji w Mołdawskiej SRR, we wnętrzu cerkwi urządzono planetarium – jedno z kilku w republice, mających pełnić rolę „świeckich świątyń nauki” w miejsce obiektów sakralnych. Całe pierwotne wyposażenie świątyni, w tym ikonostas, freski i elementy rzeźbiarskie, uległo wówczas zniszczeniu lub zostało usunięte. Zachowały się jedynie mury i zasadnicza bryła budynku, które dostosowano do nowych funkcji. Po rozpadzie ZSRR i odzyskaniu niepodległości przez Mołdawię, w 1998 r. cerkiew ponownie wyświęcono, przywracając jej pierwotny charakter sakralny i rozpoczynając proces stopniowej odbudowy wystroju.
Spośród budynków sakralnych Kiszyniowa na uwagę zasługuje wzniesiony pod koniec XIX wieku Sobór św. Teodory z Sihli, zaprojektowany przez Aleksandra Bernardazziego – twórcę wielu najbardziej rozpoznawalnych gmachów miasta. Początkowo obiekt miał pełnić funkcję kaplicy przy żeńskim gimnazjum, co tłumaczy jego stosunkowo niewielką skalę w porównaniu z głównymi soborami. Świątynia jednonawowa, z dwiema smukłymi wieżami przypominającymi kształtem minarety – rzadko spotykanym motywem w architekturze prawosławnej. Cerkiew konsekrowano w 1922 r., gdy Kiszyniów znajdował się w granicach Królestwa Rumunii, a patronką obrano św. Teodorę z Sihli – rumuńską mniszkę z XVII wieku, czczoną jako pustelniczkę i ascetkę.
Współcześnie świątynia, o randze katedry, należy do Metropolii Besarabii Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego. W okresie sowieckim jej los podzielił wiele obiektów sakralnych – przekształcono ją w muzeum religii i ateizmu, mające prezentować „przezwyciężenie przesądów”, a następnie adaptowano na salę gimnastyczną. Pomimo zmian funkcji i ingerencji w wystrój wnętrza, udało się zachować zasadniczą bryłę budowli i elementy oryginalnej dekoracji zewnętrznej.
Cerkiew św. Pantelejmona, wzniesiona pod koniec XIX wieku według projektu Aleksandra Bernardazziego, powstała z inicjatywy i funduszy lokalnej społeczności greckiej, od wieków obecnej w Kiszyniowie dzięki ożywionym kontaktom handlowym z portami Morza Czarnego. Konsekrowana w 1891 r., jest przykładem eklektyzmu w architekturze sakralnej – łączy nawiązania do średniowiecznej architektury greckiej z elementami charakterystycznymi dla budownictwa ormiańskiego, co widoczne jest m.in. w formach okien i detalu kamieniarskiego. Świątynia została wzniesiona na planie krzyża greckiego, co symbolicznie odwołuje się zarówno do tradycji bizantyjskiej, jak i do patrona – św. Pantelejmona, lekarza i męczennika z Nikomedii, czczonego w całym prawosławnym świecie jako uzdrowiciel duszy i ciała. Ikonostas cerkwi, bogato złocony, był dziełem lokalnych rzemieślników inspirowanych sztuką Athosu, a jego część zachowała się do dziś mimo późniejszych przekształceń.
Z kolei dla katolików najważniejszą świątynią Kiszyniowa jest Katedra Opatrzności Bożej, najstarszy zachowany kościół rzymskokatolicki w Mołdawii. Wybudowana w 1840 r. w stylu rosyjskiego klasycyzmu, z charakterystycznym portykiem wspartym na kolumnach jońskich i harmonijną, symetryczną fasadą, stanowiła centrum życia religijnego niewielkiej, lecz wpływowej społeczności katolickiej – głównie Polaków, Niemców, Włochów i Węgrów, osiadłych w Kiszyniowie w XIX wieku. W latach 70. XX wieku, po okresie zamknięcia i dewastacji w czasach sowieckich, świątynia została zrekonstruowana i częściowo odrestaurowana, co pozwoliło zachować jej oryginalną bryłę. Do dziś wokół kościoła koncentruje się życie Polonii w Mołdawii – odbywają się tu nie tylko nabożeństwa, ale także spotkania kulturalne, lekcje języka polskiego i obchody świąt narodowych.
Ratusz miejski w Kiszyniowie to budynek w stylu eklektycznym, łączący elementy gotyku weneckiego i renesansu włoskiego, co nadaje mu wyjątkowo reprezentacyjny charakter w skali miasta. Wzniesiony pod koniec XIX wieku, według projektu architekta Mitrofanosa Elladi, z bogatą dekoracją fasady, wieżyczkami narożnymi i arkadami, od początku XX wieku pełni funkcję siedziby władz miejskich (z przerwami na dewastowanie lub wysadzanie w powietrze, np. w 1941 r.). Podobno z wieży rozlega się co godzinę stołeczny hejnał, czego jednak nie udało się zweryfikować.
Sala organowa w Kiszyniowie, pełniąca dziś rolę głównej sali koncertowej miasta, mieści się w okazałym budynku w stylu klasycznym, o harmonijnej fasadzie z kolumnowym portykiem i bogato profilowanym gzymsem. Wzniesiono go na początku XX wieku jako siedzibę Państwowego Banku w ówczesnej Besarabii, będącej częścią Imperium Rosyjskiego – nazwa „Państwowy Bank Rosyjskiej SRR” pojawiła się dopiero w okresie sowieckim, kiedy gmach przejęto na cele administracyjno-finansowe. Po adaptacji na cele kulturalne wyposażono go w monumentalne organy, sprowadzone z Czechosłowacji w latach 70. XX wieku, które do dziś pozostają jednymi z największych w Mołdawii. Sala słynie z doskonałej akustyki i jest miejscem zarówno koncertów muzyki klasycznej, jak i międzynarodowych festiwali, w tym renomowanego Międzynarodowego Festiwalu Muzyki „Mărțișor”.
Innego rodzaju pamiątką po epoce sowieckiej jest Narodowy Teatr Opery i Baletu. W 2012 r. nadano mu imię znanej mołdawskiej śpiewaczki operowej Marii Bieșu, primadonny sceny narodowej, której międzynarodowa kariera obejmowała występy w mediolańskiej La Scali, moskiewskim Teatrze Bolszoj czy nowojorskiej Metropolitan Opera. Jest jednym z wiodących tego rodzaju teatrów w Europie Wschodniej, dysponując zespołem o wysokim poziomie artystycznym oraz rozbudowanym repertuarem obejmującym zarówno klasykę światową, jak i dzieła mołdawskich kompozytorów. Bryła teatru, utrzymana w monumentalnym, surowym modernizmie lat 80., charakteryzuje się masywnymi ścianami, dużymi przeszkleniami i minimalną dekoracją – niezorientowani mogą go jednak pomylić z halą sportową lub czymś podobnym.
Teatr Narodowy im. Michała Eminescu to założony w 1991 r. teatr dramatyczny, mieszczący się przy głównej ulicy Kiszyniowa – Bulwarze Stefana Wielkiego. Jest to narodowa instytucja kultury Republiki Mołdawii, której nadano imię Mihai Eminescu – uważanego za najwybitniejszego poetę literatury rumuńskiej, symbol duchowej jedności Mołdawii i Rumunii. Eminescu, żyjący w drugiej połowie XIX wieku, był nie tylko poetą, ale także publicystą i działaczem narodowym, a jego twórczość stała się fundamentem współczesnego języka rumuńskiego. Oprócz przedstawień teatralnych w gmachu odbywają się także liczne koncerty, wieczory poezji, spotkania autorskie i festiwale.
Pomnik Stefana III Wielkiego (1457–1504) przedstawia najwybitniejszego władcę średniowiecznej Mołdawii, który przez blisko pół wieku skutecznie opierał się wpływom Królestwa Węgier, Imperium Osmańskiego, a także Królestwa Polskiego. Zwyciężał w aż 34 bitwach, to właśnie wówczas „za króla Olbrachta wyginęła szlachta”. Stefan Wielki jest dziś symbolem mołdawskiej tożsamości narodowej – jego wizerunek widnieje na wszystkich nominałach mołdawskich banknotów, różniących się jedynie kolorem i motywem na rewersie.
Rzeźba pomnika, wykonana z brązu w 1928 r. przez rzeźbiarza Aleksandra Plămădeală, dwukrotnie była wywożona do Rumunii w obawie przed zniszczeniem. W 1940 r., po zajęciu Besarabii przez Armię Sowiecką, została przetransportowana do Vaslui, a w 1944 r., w obliczu ponownego wkroczenia wojsk sowieckich, wywieziono ją do miasta Craiova. Za każdym razem jednak wracała na swoje miejsce w Kiszyniowie, stając się symbolem ciągłości państwowości i odporności na dziejowe burze.
Obok znajduje się najstarszy w Mołdawii, założony w 1818 r., Park Stefana Wielkiego, o powierzchni ponad 7 ha – jeden z ulubionych celów spacerowych mieszkańców stolicy. Park zaprojektowano w stylu ogrodu krajobrazowego, a w XIX wieku był miejscem spotkań elity Kiszyniowa i organizacji uroczystości publicznych. Tereny zielone są bez wątpienia wizytówką Kiszyniowa, uznawanego za jedno z najbardziej zielonych miast Europy.
W Kiszyniowie jest ponoć aż 19 parków. Miasto tonie w zieleni w jak najbardziej pozytywnym znaczeniu – szerokie ulice obsadzone są drzewami, które w upalne dni zapewniają cień i przyjemny chłód, nadając stolicy wrażenie spokoju i łagodnego rytmu życia.
W Parku Stefana Wielkiego znajduje się pomnik (popiersie) Aleksandra Puszkina, który przebywał na zesłaniu w Kiszyniowie w latach 1820–1823. Okres ten był dla niego czasem intensywnej pracy twórczej – powstały wtedy m.in. fragmenty „Eugeniusza Oniegina”. Monument umieszczono obok Alei Klasyków Mołdawskiej i Rumuńskiej Literatury, na której stoją popiersia najwybitniejszych twórców regionu, symbolicznie łącząc rosyjskiego poetę z lokalnym dziedzictwem literackim.
W mieście można znaleźć także polskie akcenty – naprzeciwko gmachu Związku Pisarzy Mołdawskich stoi popiersie Józefa Piłsudskiego. W 1932 r. marszałek był z wizytą w Besarabii na manewrach wojskowych, odbywających się na zaproszenie króla Rumunii Karola II, z którym łączyły go poprawne relacje dyplomatyczne w okresie międzywojennym. Wizyta ta miała znaczenie symboliczne – była demonstracją sojuszu polsko-rumuńskiego, istotnego w ówczesnym układzie sił w Europie Wschodniej. Pomnik odsłonięto w 2014 r., z inicjatywy środowisk polonijnych oraz władz Mołdawii, a jego autorem jest rzeźbiarz Veaceslav Jiglițchi. Jest to jeden z nielicznych pomników Piłsudskiego znajdujących się poza granicami Polski.
Pałac Republiki, zbudowany w 1984 r., zwany nieformalnie „Salą Przyjaźni”, to reprezentacyjny gmach wzniesiony w okresie sowieckim jako miejsce przyjmowania polityków, dyplomatów oraz delegacji z krajów zaprzyjaźnionych z ZSRR. Monumentalna bryła w stylu późnego modernizmu charakteryzuje się rozległymi przeszkleniami i surową, geometryczną formą, typową dla architektury państwowej lat 80. W jego wnętrzach odbywały się nie tylko oficjalne spotkania, ale także kongresy, koncerty, bankiety i wystawy o randze międzynarodowej, mające podkreślać otwartość Mołdawskiej SRR na świat w ramach bloku wschodniego. Po 1991 r. pałac zachował swoją funkcję reprezentacyjną.
Gmach Sądu Najwyższego w Kiszyniowie. Po 1991 r., wraz z odzyskaniem niepodległości, mołdawski Sąd Najwyższy przechodził istotne reformy, m.in. w zakresie niezawisłości sędziów i dostosowania procedur do europejskich standardów praworządności. Budynek, oprócz funkcji orzeczniczej, jest miejscem oficjalnych spotkań przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości z delegacjami międzynarodowymi, w tym misjami Unii Europejskiej i Rady Europy.
Warto odwiedzić Narodowe Muzeum Historii Mołdawii w Kiszyniowie, w którego zasobach znajduje się ok. 350 tys. eksponatów, obejmujących zarówno zabytki archeologiczne sprzed kilku tysięcy lat, jak i pamiątki z czasów współczesnych. Godzinne zwiedzanie pozwala prześledzić burzliwą historię tego regionu, od epoki Daków i Rzymian, przez średniowieczne dzieje Hospodarstwa Mołdawskiego, okres panowania osmańskiego i rosyjskiego, aż po XX-wieczne wojny i czasy niepodległej Mołdawii. Szczególną uwagę zwraca sala poświęcona skarbowi z Petreni – unikalnemu zbiorowi wyrobów ze złota i srebra z okresu scytyjskiego – oraz ekspozycja dokumentująca walki na froncie wschodnim podczas II wojny światowej.
Narodowe Muzeum Sztuki Mołdawii (Muzeul National de Artă al Moldovei) utworzone w 1939 r. Zbiory obejmują malarstwo, rzeźbę i grafikę od XVI wieku po czasy współczesne, zarówno twórców mołdawskich, jak i artystów europejskich. W kolekcji znajdują się prace takich autorów jak Auguste Baillayre – malarz i pedagog francuskiego pochodzenia, który odegrał kluczową rolę w kształtowaniu mołdawskiej szkoły malarstwa.
Narodowe Muzeum Etnograficzne i Historii Mołdawii umożliwia poznanie kultury, tradycji oraz złożonej historii kraju – od życia codziennego wsi mołdawskiej, przez rzemiosło ludowe, po obrzędy i stroje charakterystyczne dla różnych regionów. Gmach muzeum, o fasadzie inspirowanej architekturą mauretańską z charakterystycznymi łukami podkowiastymi i ornamentalnymi zdobieniami, pochodzi z końca XIX wieku. Pierwotnie mieściło się w nim Muzeum Rolnictwa, obecny profil etnograficzno-historyczny nadano mu w okresie międzywojennym. Kolekcja obejmuje m.in. tradycyjne stroje ludowe, narzędzia rolnicze, przedmioty codziennego użytku, a także unikalne eksponaty dokumentujące kulturę mniejszości etnicznych zamieszkujących Mołdawię.
Wieża ciśnień we wnętrzu której znajduje się Muzeum Miejskie. Główną atrakcją jest jednak panorama miasta, którą można podziwiać ze szczytu.
Obok wieży znajduje się gmach główny Państwowego Uniwersytetu Mołdawskiego w Kiszyniowie (Universitatea de Stat din Moldova), najstarszej i największej uczelni wyższej w kraju, założonej w 1946 r. Uniwersytet powstał wkrótce po włączeniu Besarabii do ZSRR i początkowo kształcił studentów głównie w zakresie nauk ścisłych, pedagogiki i filologii, stopniowo rozszerzając ofertę o kolejne kierunki. Obecny budynek główny, utrzymany w powściągliwej estetyce powojennego modernizmu, mieści władze rektorskie, a także sale wykładowe i reprezentacyjne. Na tyłach znajduje się Wydział Prawa – jeden z najważniejszych w kraju ośrodków kształcenia prawników.
Po drugiej stronie ulicy znajduje się siedziba Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), międzynarodowej instytucji zajmującej się bezpieczeństwem, współpracą polityczną i monitorowaniem praw człowieka w Europie oraz Azji Środkowej. Biuro w Kiszyniowie odgrywa kluczową rolę w nadzorowaniu procesu pokojowego w Naddniestrzu – separatystycznym regionie Mołdawii, w którym od 1992 r. stacjonują wojska rosyjskie. Naddniestrze, położone na lewym brzegu Dniestru, ogłosiło jednostronną niepodległość, lecz nie zostało uznane przez żadne państwo członkowskie ONZ. Region ten utrzymuje odrębne struktury administracyjne, walutę i siły zbrojne, a jego status pozostaje jednym z głównych punktów spornych w mołdawskiej polityce. Misja OBWE prowadzi mediacje między władzami Mołdawii a władzami nieuznawanej republiki, monitoruje przestrzeganie porozumień i wspiera działania mające na celu reintegrację regionu przy zachowaniu stabilności.
Nieopodal – na zachód od ścisłego centrum – znajduje się kolejny popularny park Valea Morilor. Prowadzą do niego monumentalne schody „Scara Cascadelor”, liczące kilkaset stopni, ozdobione tarasami i balustradami, z których roztaczają się widoki na zieleń i panoramę jeziora.
Park powstał w latach 50. XX wieku z inicjatywy Leonida Breżniewa, wówczas pierwszego sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Mołdawii, jako część szeroko zakrojonej akcji tworzenia terenów rekreacyjnych w miastach ZSRR. Znaczną jego część zajmuje jezioro Lacul „Valea Morilor”, wokół którego poprowadzono aleję spacerową. Umożliwia ona dotarcie do coraz rzadziej spotykanego miejsca…
Na terenie dawnego Centralnego Leninowskiego Ośrodka Kultury i Wypoczynku Komsomołu zachował się w dobrym stanie pomnik Włodzimierza Ilicza Lenina, stojący w towarzystwie popiersi Karola Marksa i Fryderyka Engelsa.
Kiszyniów jest bez wątpienia świadectwem minionej epoki, czego przejawem jest widoczna w całym mieście charakterystyczna zabudowa. Dawna klasycystyczna architektura z czasów carskich i międzywojennych została w znacznej mierze zdominowana przez monumentalną zabudowę mieszkaniową okresu sowieckiego, wznoszoną po II wojnie światowej. Charakterystyczne dla tego okresu są rozległe osiedla z wielokondygnacyjnymi blokami o surowych, geometrycznych formach, projektowane według ówczesnych standardów urbanistyki socjalistycznej – z szerokimi arteriami, placami i przestrzeniami wspólnymi. Na zdjęciu fragment tzw. bramy Kiszyniowa – ogromnych bloków na obrzeżach miasta, które swoją skalą i symetrycznym układem tworzą wizualny efekt „wprowadzenia” do stolicy od strony głównej trasy wjazdowej.
Elementem architektury Kiszyniowa są tradycyjne targowiska i bazary, zanikające już w wielu miastach Polski. Jednym z większych jest targ Piața Centrală, założony jeszcze w czasach carskich jako plac handlowy, a w okresie sowieckim rozbudowany do postaci zadaszonego kompleksu straganów i hal. To jakoby najgłośniejsze i najbardziej ruchliwe miejsce w mieście, gdzie od wczesnych godzin porannych trwa handel owocami, warzywami, nabiałem, mięsem, przyprawami, a także odzieżą i sprzętem gospodarstwa domowego.
Nie sposób zwiedzać Mołdawii bez wyjazdu na prowincję do jednej z wielu lokalnych, bardziej lub mniej znanych winiarni. Kraj ten ma jedne z najstarszych tradycji winiarskich w Europie – uprawa winorośli na jego terenach sięga czasów Daków i Rzymian, a dziś produkcja wina jest jednym z filarów gospodarki. Tym razem wybór padł na oddaloną o ok. 40 km od Kiszyniowa winnicę Asconi.
Założona w 1994 r., pozostaje firmą rodzinną, łącząc nowoczesne technologie produkcji z poszanowaniem lokalnych tradycji. Piwnice i magazyny robią duże wrażenie – a z pewnością przechowują znacznie większe zapasy, niż te udostępniane do obejrzenia lub degustacji podczas wizyt gości.
Sądząc po warstwie kurzu na niektórych butelkach, można się domyślać, że kryją się tu znakomite roczniki oraz bogaty wybór szczepów – od klasycznych Cabernet Sauvignon, Merlot, Chardonnay, Sauvignon Blanc, Muscat i Rieslinga, po Malbec, Pinot Noir oraz charakterystyczną dla Mołdawii Fetească. Degustacja win w miejscu ich powstawania pozwala nie tylko docenić smak, ale także zrozumieć, jak wielką rolę odgrywa wino w kulturze i tożsamości kraju.