Kiszyniów 2022 – Tadeusz Zembrzuski

Międzynarodowa konferencja naukowa zorganizowana na Państwowym Uniwersytecie Mołdawskim w Kiszyniowie umożliwiła odwiedzenie stolicy Republiki Mołdawii zamieszkałej przez niespełna 700 tys. mieszkańców.

Pierwsze wzmianki o Kiszyniowie położonym na terenie Hospodarstwa Mołdawskiego pochodzą z I połowy XV wieku (stolicą Hospodarstwa była Suczawa). Rozkwit miejscowości wiąże się z zajęciem Besarabii przez Rosjan, którzy nadali osadzie rangę stolicy nowoutworzonej guberni (1812-1917). Jednorodny architektonicznie charakter zapewnił miastu główny architekt Aleksander Bernardazzi. Na przełomie XIX i XX wieku Kiszyniów zyskał na znaczeniu, później tracił rangę głównie ze względów ekonomicznych, formalnie pozostając stolicą Besarabii przyłączonej do Rumunii (1918-1940, 1941-1944). W czasie II wojny światowej miasto zniszczone w 90%, odbudowane przez władze radzieckie. W 1991 r. dołączyło do grona europejskich stolic.

Pałac Prezydencki wzniesiony w latach 80-tych XX wieku, zaprojektowany jako nowy budynek Rady Najwyższej Mołdawskiej SRR. W dniu 27 sierpnia 1991 r. w Wielkiej Sali przegłosowana została Deklaracja Niepodległości Republiki Mołdawii.

Kiszyniów jest miastem kontrastów, wypadkową nostalgii do minionych czasów i ich dorobku oraz aspiracji do nowoczesnej Europy. Zwane niekiedy ostatnim skansenem Związku Radzieckiego. Niezależnie od oczekiwań i preferencji zapewnia to mu szczególny klimat, choć nie przyciąga tłumu turystów i zwiedzających.

W Kiszyniowie nie ma starego miasta w naszym rozumieniu. Bulwar Stefana Wielkiego (dawniej ulica Moskiewska) to główny trakt, przy którym znajdują się zarówno budynki administracji publicznej, jak i główne zabytki. Skupia większość interesujących miejsc, co znacząco ułatwia zwiedzanie miasta. Dodatkową atrakcją jest możliwość korzystania z transportu miejskiego w postaci dość rzadko współcześnie spotykanych trolejbusów.

Przed II wojną światową bulwar ozdabiały piękne reprezentacyjne budynki zaprojektowane przez petersburskiego architekta Aleksandra Osipowicza Bernardazziego. Współcześnie siedziba Rządu Republiki Mołdawii przy głównym trakcie wygląda nieco inaczej. Budynek pochodzi z lat 60-tych XX wieku.

Łuk Triumfalny (Święte Wrota albo Święta Brama), prawie jak w Paryżu. W tym wypadku tylko 13 metrów wysokości. Wzorowany na łuku rzymskim, wzniesiony w 1839 r. w stylu korynckim miał upamiętniać zwycięstwo Imperium Rosyjskiego nad Imperium Osmańskim. Zawieszony dzwon (o wadze 6 ton) wytopiono z armat wojennych podarowanych przez cara Mikołaja I. Zabytek odrestaurowano w 1973 r.

Zmierzając w stronę Soboru Narodzenia Pańskiego mija się charakterystyczną dzwonnicę, w której pierwotnie miał być dzwon zawieszony w łuku. W rzeczywistości dzwonnica zbudowana na nowo pod koniec XX wieku, gdyż w 1962 r. na życzenie ówczesnych władz wysadzono ją w powietrze.

Sobór Narodzenia Pańskiego, katedra w stylu neoklasycystycznym zaprojektowana przez profesora Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu Abrahama Melnikova, wzniesiona na planie krzyża greckiego w stylu empire. Popularny w XIX wiecznej Rosji monumentalny styl cesarski miał nawiązywać do tradycji rzymskich i greckich.

Jest to najważniejsza prawosławna świątynia Mołdawii o randze katedry. Sobór ucierpiał w czasie II wojny światowej, nie udało się uratować oryginalnych fresków, a w późniejszym okresie kościół był wykorzystywany jako sala wystawiennicza. Zwrócony Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu w latach 90-tych minionego stulecia.

Sobór Przemienienia Pańskiego. Prawosławna cerkiew wzniesiona w stylu rosyjsko-bizantyjskim na przełomie XIX i XX wieku na planie prostokąta jako świątynia dla uczniów gimnazjum męskiego. Budynek szkoły nie przetrwał wizyty armii radzieckiej w 1941 r., kościół natomiast się zachował.

W latach 60-tych XX wieku urządzono tu planetarium. Całe pierwotne wyposażenie świątyni uległo wówczas zniszczeniu. Kościół ponownie wyświęcono w 1998 r.

Spośród budynków sakralnych na uwagę zasługuje wzniesiony pod koniec XIX w. Sobór św. Teodory z Sihli według projektu Bernardazziego. Pierwotnie miała to być kaplica żeńskiego gimnazjum. Świątynia jednonawowa, posiada wieże przypominające kształtem minarety. Cerkiew konsekrowana w 1922 r., kiedy Kiszyniów znajdował się w granicach Rumunii.

Współcześnie świątynia o randze katedry należy do metropolii Besarabii Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego. W swoim czasie mieściło się tu muzeum religii i ateizmu czy sala gimnastyczna.

Cerkiew św. Pantelejmona wzniesiona pod koniec XIX w. wg projektu Bernardazziego na potrzeby greckiej społeczności Kiszyniowa (konsekracja w 1891 r.). Stąd nawiązania do średniowiecznej architektury greckiej z elementami architektury ormiańskiej. Świątynia na planie krzyża greckiego.

Z kolei dla katolików najważniejszą świątynią jest Katedra Opatrzności Bożej. Wybudowana w 1840 r. w stylu rosyjskiego klasycyzmu, zrekonstruowana w latach 70-tych XX wieku. Wokół kościoła koncentruje się także życie Polonii.

Ratusz miejski w Kiszyniowie. Budynek w stylu eklektycznym z elementami gotyku i renesansu. Od początku XX wieku pełni funkcje siedziby władz miejskich (z przerwami na dewastowanie lub wysadzanie w powietrze, np. w 1941 r.). Podobno z wieży rozlega się co godzinę stołeczny hejnał, czego jednak nie udało się zweryfikować.

Sala organowa (sala koncertowa) w Kiszyniowie. Budynek w stylu klasycznym. Dawniej siedziba Państwowego Banku Rosyjskiej SRR.

Innego rodzaju pamiątką po epoce sowieckiej jest Narodowy Teatr Opery i Baletu. W 2012 r. nadano mu imię znanej mołdawskiej śpiewaczki operowej Marii Bieșu. Jest jednym z wiodących tego rodzaju teatrów w Europie Wschodniej. Niezorientowani mogą go jednak pomylić z halą sportową lub czymś podobnym.

Teatr Narodowy im. Michała Eminescu to założony w 1991 r teatr dramatyczny, również przy głównej ulicy miasta. Narodowa instytucja kultury Republiki Mołdawii, której nadano jednak imię znanego rumuńskiego poety. Oprócz przedstawień odbywają się także liczne koncerty.

Pomnik Stefana III Wielkiego (1457-1504) uznawanego za najwybitniejszego władcę Mołdawii, który skutecznie opierał się wpływom Węgier, Imperium Osmańskiego a także Polski. Zwyciężał w aż 34 bitwach, to właśnie wówczas „za króla Olbrachta wyginęła szlachta”. Wizerunek docenianego współcześnie władcy noszą wszystkie mołdawskie banknoty (różnią się kolorem oraz rewersem).

Rzeźba wykonana w 1928 r. dwukrotnie była wywożona do Rumunii. W 1940 r. przetransportowany do Vaslui, w 1944 r. do miasta Craiova. Za każdym razem jednak wracała na swoje miejsce.

Obok znajduje się najstarszy w Mołdawii (założony w 1818 r.) Park Stefana Wielkiego o powierzchni ponad 7 ha – jeden z ulubionych, spacerowych celów mieszkańców stolicy. Tereny zielone są bez wątpienia wizytówką Kiszyniowa, jednego z najbardziej zielonych miast Europy.

W Kiszyniowie jest ponoć aż 19 parków. Miasto tonie w zieleni, w jak najbardziej pozytywnym znaczeniu. Drzew nie brakuje także na ulicach, co gwarantuje cień, a miastu zapewnia wrażenie cichego i spokojnego.

Pomnik (popiersie) Puszkina w Parku Stefana Wielkiego. Rosyjski poeta przebywał na zesłaniu w Kiszyniowie w latach 1820-1823. Monument znajduje się obok Alei Klasyków Mołdawskiej i Rumuńskiej Literatury.

W mieście można znaleźć także polskie akcenty – naprzeciwko gmachu Związku Pisarzy Mołdawskich popiersie Józefa Pisłudskiego. W 1932 r. marszałek był z wizytą w Besarabii na manewrach wojskowych na zaproszenie króla rumuńskiego Karola II. Pomnik odsłonięto w 2014 r.

Pałac Republiki (zbudowany w 1984 r.) zwany nieformalnie „Salą Przyjaźni” to miejsce przyjmowania polityków i dyplomatów, a także organizacji wydarzeń o randze międzynarodowej.

Gmach Sądu Najwyższego w Kiszyniowie.

Warto odwiedzić Narodowe Muzeum Historii Mołdawii w Kiszyniowie, w którego zasobach znajduje się ok. 350 tys. eksponatów. Godzinne zwiedzanie pozwala prześledzić burzliwą historię tego regionu.

Narodowe Muzeum Sztuki Mołdawii (Muzeul National de Artă al Moldovei) utworzone w 1939 r.

Narodowe Muzeum Etnograficzne i Historii Mołdawii umożliwia poznanie kultury, tradycji oraz dość złożonej historii Mołdawii. Gmach przypominający budowle mauretańskie pochodzi z końca XIX wieku.

Wieża ciśnień we wnętrzu której znajduje się Muzeum Miejskie. Główną atrakcją jest jednak panorama miasta, którą można podziwiać ze szczytu.

Obok wieży znajduje się gmach główny Państwowego Uniwersytetu Mołdawskiego w Kiszyniowie (Universitatea de Stat din Moldova) założonego w 1946 r. Na tyłach Wydział Prawa.

Po drugiej stronie ulicy siedziba Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE), nadzorującej m.in. proces pokojowy w Naddniestrzu.

Nieopodal – na zachód od ścisłego centrum kolejny popularny park – Valea Morilor. Prowadzą do niego schody „Scara Cascadelor”.

Park powstał w latach 50-tych z inicjatywy Breżniewa. Znaczną jego część zajmuje jezioro (Lacul „Valea Morilor”) wokół którego poprowadzona jest aleja spacerowa. Umożliwia ona dotarcie do coraz rzadziej spotykanego miejsca…

Na terenie dawnego Centralnego Leninowskiego Ośrodka Kultury i Wypoczynku Comsomol zachował się w dobrym stanie pomnik Włodzimierza Ilicza Lenina (w towarzystwie popiersia Marksa oraz Engelsa).

Kiszyniów jest bez wątpienia świadectwem minionej epoki, czego przejawem jest widoczna w całym mieście charakterystyczna zabudowa. Klasycystyczna architektura została zdominowana przez sowiecką architekturę czasów powojennych. Na zdjęciu fragment tzw. bramy Kiszyniowa, ogromnych bloków na obrzeżach miasta.

Elementem architektury Kiszyniowa są zanikające już w Polsce targowiska i bazary. Jednym z większych jest targ Piata Centrala. Jakoby najgłośniejsze i najbardziej ruchliwe miejsce w mieście.

Nie sposób zwiedzać Mołdawię bez wyjazdu na prowincję do jednej z wielu lokalnych bardziej lub mniej znanych winiarni. Wybór padł na oddaloną o ok. 40 km winnicę Asconi.

Założona w 1994 r. winnica pozostaje firmą rodzinną. Zapasy robią wrażenie, a z pewnością są znacznie większe od udostępnianych do obejrzenia lub degustacji.

Sądzac po warstwie kurzu, znajdą się dobre roczniki i szczepy – Cabernet Sauvignon, Merlot, Chardonnay, Sauvignon Blanc, Muscat, Riesling, Malbec, Pinot Noir i Feteasca.

Kategorie: Uncategorized