Góry Choczańskie
Góry Choczańskie (słow. Chočské vrchy) to niewielkie, ale malownicze pasmo górskie w północnej Słowacji, które wyróżnia się w krajobrazie swoim charakterystycznym, samotnie wznoszącym się masywem Wielkiego Chocza. Leżą między Kotliną Liptowską, Doliną Orawy i doliną rzeki Wag, a administracyjnie obejmują obszar pogranicza Orawy i Liptowa. Choć niewielkie pod względem powierzchni, są niezwykle urokliwe i chętnie odwiedzane przez turystów. Zbudowane jest głównie z wapieni i dolomitów, co nadaje mu surowy, skalisty charakter, zwłaszcza w wyższych partiach. W większości objęte są ochroną – wchodzą w skład obszaru chronionego Chránená krajinná oblasť Horná Orava i częściowo Národný park Veľká Fatra. Porastają je głównie lasy bukowe i jodłowo-świerkowe, w których spotkać można rzadkie gatunki roślin wapieniolubnych.
Przed nami spotkanie z Wielkim Choczem (1608 m), czy jak kto woli słowacką kulminacją Grupy Wielkiego Chocza. Najwyższy szczyt Gór Choczańskich w Łańcuchu Tatrzańskim. Uznawany za jeden z najpiękniejszych szczytów w kraju południowych sąsiadów. Nazwa „Choč” pochodzi od prasłowiańskiego rdzenia oznaczającego „wysokie wzniesienie” lub „szczyt wybijający się ponad inne”.
Na Veľký Choč prowadzi aż pięć oznakowanych szlaków turystycznych. Nasz wybór padł na czerwony szlak z Lúčky przez Žimerovą. Trochę dłuższy, to i mniej popularny.
Stoki Wielkiego Chocza porastają głównie lasy liściaste, z przewagą buka, jodły i świerka. Wyżej spotkać można rzadkie gatunki roślin wapieniolubnych – szarotkę alpejską czy goryczkę. W masywie występują niedźwiedzie, rysie i wilki, a wśród ptaków orzeł przedni i puchacz.
Preludium stanowić może zdobycie Małego Chocza (Malý Choč) 1465 m z charakterystycznymi wapiennymi urwiskami. W rejonie szczytu istniała kiedyś Hviezdoslavova útulňa.
Powyżej sedlo Vráca (1422 m) widoczne dobrze wykształcone piętro kosodrzewiny. Znajdą się także elementy nienaturalne w postaci łańcuchów.
Tego typu utrudnienia nie stanowią przeszkody dla zapalonych turystów w różnym wieku i różnej wielkości.
Niepozorna wysokość Wielkiego Chocza potrafi jednak zaskoczyć, szczyt góruje bowiem ponad tysiąc metrów nad okalającymi dolinami. Wielki Chocz nazywany jest czasem „słowackim Giewontem” – ze względu na wyrazistą, samotną sylwetkę góry oraz popularność wśród turystów.
Panorama z Wielkiego Chocza należy do najszerszych i najpiękniejszych na całej Słowacji. Przy dobrej pogodzie widać stąd Tatry Wysokie i Zachodnie, Niżne Tatry, Małą i Wielką Fatrę, Góry Strażowskie, a także rozległe Kotliny Liptowską i Orawską. Przy wyjątkowo przejrzystym powietrzu można dostrzec także Beskidy po stronie polskiej. Nie bez powodu wejście na szczyt bywa określane mianem „królewskiego” – niewiele jest miejsc oferujących tak pełne ujęcie słowackiego pejzażu górskiego.
Stoki Chocza są strome i skaliste. Rozwinęła się bogata rzeźba z licznymi ścianami skalnymi, turniami i osuwiskami. Masyw Chocza powstał z wapieni i dolomitów triasowych, które poddane procesom krasowym stworzyły strome ściany, urwiska i grzędy. Daje to górze charakterystyczny, surowy wygląd, a zarazem otwiera możliwości dla formacji krasowych – w masywie znajdują się liczne jaskinie, choć większość nie jest udostępniona turystycznie.
W pobliskiej Valaskiej Dubovej schwytano w 1713 roku Juraja Jánošíka – najsłynniejszego zbójnika Karpat, który w słowackiej tradycji urósł do rangi bohatera narodowego. Do dziś w karczmie w tej wsi opowiada się o tym wydarzeniu, a sam Chocz bywał przedstawiany jako kryjówka zbójników.
Chocz oferuje różne warianty, także z uwzględnieniem pór roku. Zimą góra przyciąga miłośników skiturów, którzy wybierają bardziej odludne warianty podejść. Wrzesień można zaliczyć do „letnej trasy”.
Pośrednia Polana (Stredna Polana) to dawna hala pasterska. Nieco na uboczu znajduje się szałas określany jako Hotel Chocz. Główne skrzyżowanie szlaków.
Wielki Chocz z perspektywy Vyšnego Kubína. Dla mieszkańców Orawy i Liptowa Wielki Chocz był zawsze czymś więcej niż tylko górą. Stanowił punkt orientacyjny w codziennym życiu pasterzy i rolników, był miejscem spotkań i świętowania, a w XIX wieku stał się celem pierwszych turystów i działaczy słowackiego odrodzenia narodowego. W okresie romantyzmu postrzegano go jako symbol ojczyzny – samotny i dumny, podobnie jak naród walczący o swoją tożsamość.
Urozmaiceniem wyprawy jest zwiedzanie osiemnastowiecznego Zamku Orawskiego (Oravský hrad) wzniesionego na ponad stumetrowej skale.
Zbudowany na sposób tzw. orlego gniazda zamek góruje nad Orawskim Podzamczem (Oravský Podzámok) i rzeką Orawa.
Niekiedy określa się go mianem zamków orawskich, gdyż składa się z trzech kompleksów średniowieczno-renesansowych budowli. Współczesny wygląd uzyskał na początku XVII wieku. Zwiedzanie ułatwia możliwość pobrania zdalnej aplikacji w języku polskim.
Góry Choczańskie, choć stosunkowo niewielkie, kryją w sobie niezwykłe bogactwo form krajobrazowych. Najpiękniejszymi z nich są dwie doliny – Prosiecka i Kwaczańska – które niczym bliźniacze wrota otwierają się w wapiennym masywie i prowadzą turystę w zupełnie różne światy. Leżą tuż obok siebie, a mimo to kontrast między nimi jest uderzający. Prosiecka jest surowa, ciemna i chłodna, przypomina skalny kanion, w którym człowiek czuje się maleńki wobec potęgi przyrody. Kwaczańska przeciwnie – jasna, szeroka i bardziej „oswojona”, w górnych partiach pełna polan i śladów dawnej działalności ludzkiej. Obie razem tworzą jedną z najbardziej malowniczych tras pieszych na Słowacji – pętlę łączącą dzikość z kulturą, naturę z historią.
Dolina Prosiecka przecina w poprzek Góry Choczańskie. Sama dolina ma około czterech kilometrów długości, a jej charakter w pełni zdradza pochodzenie krasowe. Już od pierwszych kroków przybysz trafia w skalną bramę zwaną Vrata, której pionowe ściany niczym portal wprowadzają w świat kamiennego labiryntu. Utworzono tu rezerwat przyrody – Národná prírodná rezervácia Prosiecka dolina.
Kanionem płynie Proseczanka (Prosiečanka), nie brakuje także podziemnych cieków wodnych i wywierzysk. Przez wieki drążył w wapieniach wąski korytarz, tworząc kaskady, progi i liczne jaskinie, z których najdłuższa – Prosiecka jaskinia – ma ponad trzy kilometry długości i stanowi siedlisko nietoperzy.
Trasa wiedzie dnem wąwozu, miejscami zwężającego się tak bardzo, że można niemal dotknąć obu ścian jednocześnie. Niekiedy trzeba wspinać się po drabinkach i łańcuchach, by pokonać skalne progi.
Powyżej wodospadu wodospadu Czerwone Piaski (Červené Piesky) warto udać się przez Niżny i Wyżny Straz. Inwersja temperatur sprawia, że w Dolinie Prosieckiej występuje roślinność alpejska i subalpejska. Przyrodniczo jest to oaza rzadkich gatunków. W cienistych partiach rosną mchy i paprocie, a na wapiennych skałach można spotkać goryczki i dziewięćsiły.
Łącznikiem dolin jest Planina Sworad prowadząca w kierunku wsi Veľké Borové. Rozległe łąki są efektem działalności pasterskiej zapoczątkowanej w XVIII wieku.
Podobny charakter ma sąsiednia Dolina Kwaczańska (Kvačianska dolina). Szlak prowadzi jednak leśną drogą wzdłuż skalnych ścian doliny.
Lokalną atrakcją są udostępnione do zwiedzania zbudowane nad potokiem Kwaczanka (Kvačianka) zabytkowe młyny na Obłazach z I połowy XIX stulecia. Wykorzystywano tu siłę wody do mielenia zboża i cięcia drewna. Po II wojnie światowej młyny popadły w ruinę, ale dzięki lokalnym pasjonatom zostały odrestaurowane. Dziś działają jako skansen, gdzie można zobaczyć, jak wyglądało życie codzienne mieszkańców górskich wsi przed stuleciami.
Jeden z punktów widokowych (Malý Roháč). Głęboki wąwóz krasowy jest uznawany za granicę między Górami Choczańskimi a Tatrami Zachodnimi. Wędrówka przez obie doliny to nie tylko spotkanie z pięknem krajobrazu, ale także podróż w głąb kultury i przeszłości tej części Słowacji.