![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/mapa-706x1024.jpg)
Międzynarodowa konferencja naukowa pt. „The Evolution of Civil Procedure. A New Concept of Procedural Autonomy?” dała asumpt do zwiedzenia Lizbony (Lisboa) – położonej w zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego stolicy Portugalii.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l12-1024x768.jpg)
Centrum polityczne, ekonomiczne i kulturalne. Lizbońska aglomeracja skupia ponad 1/4 ludności kraju. Pagórkowaty krajobraz, położone na siedmiu wzgórzach miasto leży na ok. 100 km², cieszy się klimatem subtropikalnym typu śródziemnomorskiego.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l13-1024x768.jpg)
Stolica dawnego potężnego imperium olśniewa niepowtarzalną atmosferą i orientalnym urokiem, wyjątkowym wśród europejskich miast. Tygiel kultur na zachodnim końcu Europy przy ujściu Tagu (Tejo) do Atlantyku.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l5-1024x768.jpg)
Zwiedzanie warto rozpocząć od tzw. Dolnego Miasta Baixa. Jednym z najpiękniejszych miejsc jest Plac handlowy (Praça do Comércio), otoczony z trzech stron XVIII-wiecznymi budynkami, w których mieszczą się m.in. instytucje rządowe. Plac wzniesiono na drewnianych palach ze względu na możliwość wystąpienia kataklizmów (centrum miasta zostało zniszczone 1 listopada 1755 r. przez wielkie trzęsienie ziemi, a następnie 20-metrowe tsunami i pożar).
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l5-1-1024x768.jpg)
Na środku placu nazywanego kiedyś pałacowym (Terreiro do Paço) usytuowano pomnik króla Józefa I, chociaż to działający na jego dworze premier i minister Marquês de Pombal – jako wielki budowniczy i przedstawiciel absolutyzmu oświeconego – nadał miastu nowy, współczesny wygląd (styl pombeliński). Król Józef I zyskał przydomek reformatora, nie tylko ze względu na nadzór nad odbudową (doradcy bezskutecznie proponowali przeniesienie Lizbony w inne miejsce), lecz także z powodu wprowadzenia edukacji publicznej oraz zniesienia niewolnictwa.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l5-2-1024x768.jpg)
Plac zakończony jest pomostem Cais de Colunas z dwiema marmurowymi kolumnami, schodzącym prostu do Tagu, choć estuarium sprawia wrażenie znacznie większego akwenu. Po kamiennych stopniach stąpali odkrywcy tzw. Nowego Świata. Kilkaset lat temu przybijały tu barki wypełnione przyprawami i towarami sprowadzanymi z zamorskich kolonii.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l8-1-1024x768.jpg)
Z drugiej strony plac zamyka Łuk Triumfalny (Arco de Triunfo vel Arco da Rua Augusta), stanowiący bramę do Baixy. Zaprojektowany z okazji szybkiej odbudowy miasta z połowy XVIII stulecia (pierwotnie miał tu być usytuowany budynek dzwonnicy), ostatecznie ukończony dopiero w 1873 r.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l11-1-1024x768.jpg)
Rua de Augusta to najpopularniejszy lizboński deptak pełen ekskluzywnych butików i restauracji. Odpowiednik nowojorskiej Fifth Avenue czy tokijskiej Ginzy.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l33-1-1024x768.jpg)
Deptak prowadzi do popularnego wśród Lizbończyków placu Praça do Rossio. Oficjalna, choć nieprzyjęta w świadomości miejscowych nazwa, to Praça de Dom Pedro IV – na środku statua króla Piotra IV, będącego jednocześnie pierwszym cesarzem Brazylii, panującym przez kilka miesięcy 1826 r.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l36-1-1024x768.jpg)
Pierzeję placu będącego kiedyś areną najważniejszych wydarzeń życia publicznego zamyka (będący w trakcie remontu) gmach Teatru Narodowego Marii II (z połowy XIX w.). Budynek wzniesiono w miejscu dawnego Pałacu Inkwizycji – plac był świadkiem publicznych egzekucji i innych działań związanych z działalnością ówczesnej inkwizycji.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l38-2-1024x768.jpg)
Pośrodku sąsiedniego placu Praça dos Restauradores, obok uznawanej za reprezentacyjny bulwar Alei Wolności (Avenida da Liberdade) wzniesiono w 1889 r. obelisk (Pomnik Odnowicieli) upamiętniający wyzwolenie Portugalczyków w 1640 r. spod 60-letniego ówczesnego hiszpańskiego panowania.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l37-1024x768.jpg)
Nieopodal ważny węzeł komunikacyjny w postaci kolejnego placu – Praça da Figueira (figueira oznacza drzewka figowe, których współcześnie próżno szukać). Nad placem góruje natomiast pomnik króla Jana I. Plac znajduje się w miejscu zniszczonego w trzęsieniu ziemi Szpitala Królewskiego Wszystkich Świętych (Hospital Real de Todos os Santos).
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l35-1024x768.jpg)
Kolejnym ważnym lizbońskim placem jest Largo do Chiado, przy którym wznoszą się naprzeciw dwie świątynie – kościół Najświętszej Marii Panny z Loreto (Igreja de Nossa Senhora do Loreto) i kościół Wcielenia Bożego (Igreja de Nossa Senhora da Encarnação).
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l38-1-1024x768.jpg)
Dzielnica Chiado, jedna z najbardziej tętniących życiem części miasta, pochodzi od przydomka XVI-wiecznego poety António Ribeiry, którego odlana z brązu figura zdobi esplanadę.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l34-2-1024x768.jpg)
Popularnym miejscem spotkań studentów jest Praça Luís de Camões, plac na którym rozegrały się wydarzenia Rewolucji Goździków w 1974 r. (obalenie dyktatury Marcela Caetana, następcy Antónia Salazara).
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l40-1024x768.jpg)
Wśród wielu sklepów i kawiarni usytuowanych na Chiado mieści się najbardziej znana Café a Brasileira, miejsce przyciągające zarówno polityków, artystów, jak i turystów.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l39-1024x768.jpg)
Do obowiązkowych punktów należy kilka chwil przy filiżance espresso (bica) i lokalnej kruchej babeczce z kremem budyniowym (pastel de nata).
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l14-1024x768.jpg)
Celem ułatwienia przemieszczenia się po położonym na wzgórzach mieście wznoszono windy. Spośród czterech elevadores szczególny charakter ma Elevador de Santa Justa (winda św. Justyny) z 1902 r., zaprojektowany przez ucznia Gustawa Eiffla. W kilkanaście sekund pokonuje się w pionie 45-metrowy szyb, łączący dzielnice Baixa i Chiado. Na górze jednocześnie punkt widokowy.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l24-1024x768.jpg)
Położenie Lizbony na wzgórzach sprawia, że miradory są istotną atrakcją turystyczną miasta. Jednym z najpopularniejszych jest Punkt widokowy św. Piotra z Alcantary (Miradouro de São Pedro de Alcântara), z którego roztacza się widok na wschodnią część miasta, począwszy od centrum przez dzielnicę Baixa, Alfamę do Gracy.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l25-1024x768.jpg)
Najczęściej odwiedzanym miradorem jakoby jest jednak Punkt widokowy Bramy Słońca (Miradouro Portas do Sol), z którego roztacza się panorama Alfamy i Tagu. W czasach Maurów znajdowała się tu jedna z bram wjazdowych do miasta.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l38-1024x768.jpg)
Doskonałym punktem widokowym jest także kompleks Zamku św. Jerzego (Castelo de São Jorge) wzniesionego na najwyższym wzgórzu Lizbony, w najstarszej części miasta – Alfamie. Wprawdzie rozległe panoramy są jedną z głównym atrakcji zamku, to należy on do najliczniej odwiedzanych zabytków.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l4-1024x768.jpg)
Zamek sięgający korzeniami czasów Maurów (choć pierwsze fortyfikacje powstały za czasów rzymskich) został jedynie częściowo zrekonstruowany po 1947 r. na polecenie Salazara. Odrestaurowano średniowieczne mury i wieże obronne.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l37-1-1024x768.jpg)
Dodatkową, hałaśliwą atrakcją zamku są liczne pawie przyzwyczajone do tłumu zwiedzających.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l15-1024x768.jpg)
Spośród nieodbudowanych zabytków na uwagę zasługuje Klasztor Karmelitów (Convento do Carmo), którego gotyckie sklepienia runęły podczas trzęsienia ziemi z 1755 r. Kościół pozbawiony dachu, ale ocalałe mury i łuki świadczą o dawnej świetności budowli. Współcześnie ruiny mieszczą Muzeum Archeologii (Museu Arqueológico do Carmo).
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l20-1024x768.jpg)
Katedra Sé (Sé de Lisboa) pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny (Santa Maria Maior) jest najstarszym kościołem stolicy. Wzniesiony na planie krzyża łacińskiego w 1150 r. w miejscu głównego meczetu – upamiętnia wyzwolenie miasta spod władzy Maurów. Pierwotnie katedra pełniła również funkcje obronne.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l21-1024x768.jpg)
Katedra ma surowy, romański wystrój. Wnętrze w XIII wieku wykończono w stylu rokokowym. Najcenniejszym obiektem są relikwie św. Wincentego.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l17-1024x768.jpg)
Położony na Alfamie kościół św. Wincentego za Murami (Igreja São Vicente de Fora) o klasycystycznej fasadzie wraz z przylegającym klasztorem to jedna z największych świątyń wzniesionych w średniowieczu. Wybitny przykład portugalskiego manieryzmu.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l18-1024x768.jpg)
Kompleks stanowił wzorzec dla budowniczych budynków sakralnych w Portugalii oraz jej koloniach. Nazwa wywodzi się z faktu położenia XII-wiecznego kompleksu poza ówczesnymi murami miasta.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l34-3-1024x768.jpg)
We wnętrzu klasztoru św. Wincentego zgromadzono rzeźbiarskie dzieła sztuki, w tym azulejos, ceramiczne kafelki opowiadające historię monastyru oraz całego miasta. Stosowanie azulejos wiąże się z tradycją arabską (od Al-zulayi – „małe kamyki”).
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l33-2-1024x768.jpg)
Natomiast sam św. Wincenty z Saragossy jest patronem Lizbony. Jego pomnik wzniesiony na pobliskim Largo da Portas do Sol.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l22-1024x768.jpg)
Kościół św. Antoniego (Igreja de Santo António). Święty znany jako Antoni z Padwy w rzeczywistości był Lizbończykiem. Lokalnie nazywany nawet jako Santo António de Lisboa.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l23-1024x768.jpg)
Kościół został jakoby zbudowany w miejscu, w którym w 1195 r. urodził się święty (wówczas Fernando de Bulhões). Świątynię w 1982 r. odwiedził Jan Paweł II.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l26-1024x768.jpg)
Kościół św. Rocha (Igreja de São Roque) jest pierwszym kościołem jezuickim wzniesionym w Portugalii. Był głównym kościołem Towarzystwa Jezusowego do czasu kasaty zakonu. Z zewnątrz wygląda niepozornie, jest jednak największym skarbem dzielnicy Bairro Alto (Wysoka Dzielnica).
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l27-1024x768.jpg)
Wnętrze XVII-wiecznego kościoła, który przetrwał trzęsienie ziemi, przyciąga wiernych i turystów. Kościół posiada osiem głównych kaplic, wśród których kaplica św. Jana Chrzciciela (Capela de São João Baptista) – zbudowana w Rzymie i przetransportowana w częściach – była uznawana za najdroższą w Europie.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l29-1024x768.jpg)
Kościół Dominikanów (Igreja de São Domingos) w wyniku wielokrotnego przebudowywania zatracił swój trzynastowieczny gotycki rys. Jest jednak jednym z nielicznych zabytków, który nienaruszony przetrwał trzęsienie ziemi z 1755 r. W efekcie stał się wzorem dla innych odbudowywanych kościołów. Współcześnie znajdują się w nim relikwie związane z cudem fatimskim.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l30-1024x768.jpg)
Niestety los nie oszczędził także tej świątyni. W 1959 r. w pożarze spłonęło wnętrze, zaś uszkodzeniu uległa struktura ścian i kolumn (ogień strawił chusteczkę Łucji Santos oraz połowę chusty Hiacinty Marto). Po remoncie kościół otwarto na nowo, ściany są wciąż lekko osmalone, a sklepienie pomalowano na ciemnopomarańczowy kolor.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l15-1-1024x768.jpg)
Utworzony w 1836 r. Panteon Narodowy (Panteão Nacional), miejsce uhonorowania i kultywowania pamięci najbardziej zasłużonych w historii Portugalii. Gmach wznoszono pierwotnie jako kościół św. Engracji (Santa Engrácia).
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l16-1024x768.jpg)
Wnętrze panteonu wykończone marmurami. Oprócz cenotafów Vasco da Gamy, Henryka Żeglarza czy Pedro Álvaresa Cabrala znajdują się grobowce wszystkich portugalskich prezydentów.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l36-1024x768.jpg)
Lizbona jest miastem muzeów. Swojego doczekała się nawet muzyka. Fado (dosłownie „przeznaczenie”) wyraża odwieczne, portugalskie saudade – melancholię, smutek i tęsknotę. W Muzeum Fado (Museu do Fado) zgromadzono kilkanaście tysięcy eksponatów – instrumentów i fotografii najsłynniejszych wykonawców tego gatunku (jeden wokalista przy akompaniamencie jednej lub dwóch gitar).
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l6-1024x768.jpg)
Most 25 Kwietnia, porównywany nieraz do Golden Gate w San Francisco, udostępniono dopiero w 1966 r. (po czterech latach budowy). Do tej pory położone nad Tagiem miasto obywało się bez dogodnej przeprawy. Rozpiętość mostu łączącego Lizbonę z Almadą, z którego korzystał nawet James Bond, w części wiszącej wynosi 2280 m – dzięki czemu mieści się wśród dwudziestu najdłuższych mostów świata.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l9-1024x768.jpg)
Pomnik Odkrywców (Padrão dos Descobrimentos) na zachodnim przedmieściu Lizbony – Belém, będącym świadectwem ery talassokracji, w której Portugalia dominowała dzięki silnej flocie, władając zamorskimi terytoriami. Do Belém najszybciej można dostać się pociągiem (kierunek Cascais) z końcowej stacji metra Cais do Sodré.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l10-1024x768.jpg)
Monumentalna 52-metrowa betonowa budowla w kształcie karaweli przedstawia ważne postacie z okresu wielkich odkryć geograficznych – żeglarzy, naukowców i misjonarzy. Wśród bohaterów m.in. Henryk Żeglarz, Vasco da Gama, Ferdynand Magellan, Bartolomeu Dias czy Afonso de Albuquerque.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l1-1024x768.jpg)
Najbardziej charakterystycznym zabytkiem Lizbony wydaje się być pochodząca z 1520 r. Wieża Belém (Torre de Belém). Wzniesiona w stylu manuelińskim (połączenie gotyku i renesansu) 35-metrowa bryła posiada liczne ornamenty oraz orientalne i marynistyczne zdobienia.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l30-1-1024x768.jpg)
W ponad 500-letniej historii wieża pełniła różne funkcje, w tym zwłaszcza obronne, ale także była latarnią morską, punktem celnym, placówką telegrafu, a nawet więzieniem (więziony tu był generał Józef Bem). Współcześnie od 1983 r. na liście UNESCO.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l39-1-1024x768.jpg)
Wieża Belém położona przy ujściu Tagu do oceanu była w epoce wielkich odkryć geograficznych punktem orientacyjnym dla żeglarzy oraz symbolem morskiej potęgi Portugalii. Pierwotnie po środku koryta rzeki, która w wyniku trzęsienia ziemi z 1755 r. zmieniła bieg, sytuując wieżę przy jej prawym brzegu.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l2-1024x768.jpg)
W Belém znajduje się także Klasztor Hieronimitów (Mosteiro dos Jerónimos). Kompleks klasztorny jest uznawany za perłę i kwintesencję stylu manuelińskiego. Budowę rozpoczęto na początku XVI w. jako wyraz dziękczynienia za wyprawę Vasco da Gamy do Indii.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l3-1024x768.jpg)
Wykonane z piaskowca krużganki uchodzą za jedne z najpiękniejszych w Europie, nieprzypadkowo zabytek znajduje się na liście UNESCO. Kompleks odegrał także szczególną rolę we współczesnej historii – 13 grudnia 2007 r. podczas szczytu Unii Europejskiej podpisano tu Traktat Lizboński.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l39-2-1024x768.jpg)
W takim sąsiedztwie na drugi plan schodzi niejako Muzeum Morskie (Museu da Marinha), którego nie mogło jednak zabraknąć w kraju żeglarzy. W zachodniej części klasztoru zaprezentowano historię morską Portugalii, jej wielkich odkryć geograficznych oraz rozwoju sztuki żeglarskiej na przestrzeni wieków.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l32-1024x768.jpg)
Stałym elementem portugalskiej stolicy są windy. Wracając do centrum, można skorzystać uznawanej za najbardziej klimatyczny i urokliwy Elevador da Bica (z 1892 r.), łączący Rua de Sao Paulo z Largo de Calhariz, obok Bairro Alto – dzielnicy życia nocnego Lizbony. Miejsce, w którym żółte wagoniki się mijają, jest częstym motywem i tematem fotografii.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l31-1024x768.jpg)
Rolę windy pełni wreszcie Elevador da Glória (z 1885 r). 265 metrową trasę o średnim nachyleniu 18% pokonuje w niecałe trzy minuty.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l33-1024x768.jpg)
Wśród atrakcji nie może zabraknąć podróży żółtym tramwajem zabytkowej linii nr 28. Historyczny tabor przemierza wąskie i kręte ulice, przedzierając się z łoskotem wzdłuż wiekowych świątyń i kamienic Gracy, Alfamy, Baixy, Chiado, Bairro Alto i Estreli.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l34-1024x768.jpg)
Tabor pochodzący z trzeciej dekady ubiegłego stulecia zapewnia szczególny klimat, skrzypienie oraz stukot żelaznych kół (hamulce ponoć zostały ulepszone). Umieszczono także komunikaty zakazujące opierania się o szyby ze względu na ryzyko ich wypadnięcia.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/l32-1-1024x768.jpg)
Lizbona ma swój klimat o każdej porze dnia i nocy. O lizbońskim świetle i błądzeniu w kolorowym labiryncie uliczek – zwłaszcza w Alfamie (na której zachował się średniowieczny układ ulic) czy Bairro Alto – wiele napisano.
![](https://zembrzuski.eu/wp-content/uploads/2024/03/liz-1024x768.jpg)
Daleko, ale warto, a nawet trzeba, pojechać i zobaczyć.