Poczdam (Potsdam)
Położony nad Hawelą Poczdam jest stolicą i największym miastem kraju związkowego Brandenburgia (wchodzi w skład obszaru metropolitalnego Berlin-Brandenburg). Miasto jest znane nie tylko z bardzo cennych zespołów zabytkowych, lecz także jako centrum kulturalno-naukowe.
Poczdam przez stulecia był siedzibą pruskich królów i miejscem, w którym kształtowały się najważniejsze decyzje polityczne państwa Hohenzollernów. Mimo upływu czasu, a także zawirowań historycznych, zachowuje atmosferę dawnej rezydencji królewskiej. Brandenburger Straße, główny deptak miejski.
Brama Brandenburska w Poczdamie wzniesiona w 1770 roku z polecenia króla Fryderyka II Wielkiego w celu uczczenia zwycięstwa Prus w wojnie siedmioletniej. Nawiązuje stylem do rzymskich łuków triumfalnych, zwłaszcza do Łuku Konstantyna. Bogata dekoracja rzeźbiarska (w tym figury i płaskorzeźby) podkreśla triumfalny charakter budowli, będącej reprezentacyjnym wjazdem do miasta.
Luisenplatz – jeden z centralnych placów miejskich, łącznik między Parkiem Sanssouci a Bramą Brandenburską. Plac otaczają eleganckie kamienice z przełomu XIX i XX wieku, o klasycyzujących i eklektycznych fasadach. Popularny Treffpunkt spotkań zarówno dla mieszkańców, jak i turystów.
Wejście do Parku Sanssouci od strony Bramy Fryderyka Wielkiego (tzw. Obserwatorium Obserwatorium Winzertauben), z charakterystyczną zabudową w stylu włoskich willi renesansowych. Kompleks obejmuje m.in. dawny Dom Ogrodnika i zabudowania administracyjne, zaprojektowane w połowie XIX wieku przez Ludwiga Persiusa. Piaskowcowa fasada, arkadowe loggie i prostokątne wieże nadają im śródziemnomorskiego charakteru, wprowadzając odwiedzających w atmosferę miejskich ogrodów królewskich.
Grota Neptuna w Parku Sanssouci z II połowy XVIII wieku jako ozdobne wejście do ogrodów tarasowych. Monumentalna fasada, utrzymana w stylu rokoko, łączy marmurowe kolumny, muszlowe nisze i dekoracje z kamienia naturalnego. Figura Neptuna z trójzębem otoczona alegorycznymi postaciami podkreśla wodny charakter założenia. Grota była symbolem bogactwa artystycznego rezydencji Fryderyka Wielkiego.
Zaprojektowane w XVIII wieku ogrody pałacowe w stylu francuskiego baroku. Centralnym elementem jest duża fontanna otoczona symetrycznymi rabatami, aleją drzew i ustawionymi w równych odstępach rzeźbami mitologicznymi. Krzewy wraz z geometrycznym układem ścieżek podkreślają harmonię kompozycji, całość miała stanowić efektowne tło dla królewskich rezydencji. Ogrody te, podobnie jak pałac, wpisane są na listę światowego dziedzictwa UNESCO, pozostając jednym z najpiękniejszych przykładów sztuki ogrodowej epoki Fryderyka Wielkiego.
Pałac Sanssouci jest najsłynniejszą rezydencją Fryderyka II Wielkiego, wzniesioną w latach 1745–1747 jako jego letnia siedziba. Nazwa „Sans Souci” („bez trosk”) oddaje intencję króla – miał to być kameralny pałac do odpoczynku, z dala od obowiązków dworskich Berlina.
Budowla jest przykładem pruskiego rokoka – ma wydłużoną, parterową formę z charakterystyczną półkolistą salą centralną, od strony ogrodowej ozdobioną szeregiem wysokich okien i rzeźbionych atlantes. Żółta fasada, kontrastująca z zieloną kopułą, nadaje lekkości całej konstrukcji i harmonizuje z tarasowymi ogrodami.
Wnętrza pałacu zachwycają bogactwem detali i wyrafinowaną dekoracją, łączącą elegancję rokoka z osobistymi gustami Fryderyka Wielkiego. Najbardziej reprezentacyjne są Sala Marmurowa, w której przyjmowano gości, oraz Sala Koncertowa, pełna złoconych ornamentów i luster. W prywatnych apartamentach króla uwagę zwracają zdobione boazerie, chińskie porcelany i bogata biblioteka, w której władca spędzał długie godziny na lekturze i filozoficznych dyskusjach.
Nowy Pałac (Neues Palais) w Parku Sanssouci wzniesiono w latach 1763–1769 z polecenia Fryderyka II Wielkiego po zakończeniu wojny siedmioletniej. Monumentalna budowla w stylu późnego baroku i wczesnego klasycyzmu miała demonstrować potęgę i bogactwo Prus, a jej ceglane elewacje z jasnym kamiennym detalem oraz liczne rzeźby na attyce nadają całości wyjątkowej reprezentacyjności. Charakterystyczna centralna kopuła zwieńczona rzeźbą bogini Fortuny, widoczna z daleka ponad pałacowymi ogrodami.
Wnętrza Nowego Pałacu olśniewają rozmachem i przepychem. Do najwspanialszych pomieszczeń należy Sala Marmurowa, pełna kolumn z różnobarwnego marmuru, złoconych sztukaterii i luster, a także Sala Muszlowa (Muschelsaal), w której ściany i sklepienia ozdobiono mozaikami z muszli, minerałów i szkła.
Apartamenty gościnne urządzono w stylu rokokowym i klasycystycznym, z bogatymi tapiseriami, zdobionymi kominkami i kryształowymi żyrandolami. Pałac służył głównie jako miejsce przyjmowania zagranicznych gości i organizacji uroczystych bankietów, stanowiąc wizytówkę potęgi Prus u schyłku panowania Fryderyka Wielkiego.
W sąsiedztwie dawna Uniwersytecka Sala Koncertowa (Komunsaal) i część tzw. Kolonad Nowego Pałacu. Fasada ozdobiona kolumnadą koryncką i rzeźbami alegorycznymi podkreśla ceremonialny charakter budowli. Współcześnie siedziba Uniwersytetu Poczdamskiego – sztuka, nauka i architektura łączą się w jednej przestrzeni.
Pomnik Fryderyka II Wielkiego, króla Prus w latach 1740–1786. Odegrał on kluczową rolę w historii Poczdamu – to z jego inicjatywy miasto stało się jedną z najważniejszych rezydencji królewskich Europy, rozwinęło się jako ośrodek kultury, sztuki i filozofii. Król zapraszał uczonych, muzyków i artystów (w tym Voltaire), czyniąc z miasta centrum intelektualne epoki. Władca pozostaje symbolem rozkwitu Poczdamu w czasach pruskiego absolutyzmu, jednym z najważniejszych architektów jego dziedzictwa.
Landtag Brandenburgii – siedziba parlamentu kraju związkowego, mieszcząca się w okazałym gmachu z początku XX wieku. Budynek wzniesiony w stylu neobarokowym charakteryzuje się monumentalną fasadą z centralną kopułą oraz bogatymi detalami rzeźbiarskimi.
Kompleks budynków przy placu Alter Markt, obejmujący dawny budynek Starego Ratusza oraz charakterystyczną Wieżę Obserwatorium. Plac został odrestaurowany po zniszczeniach II Wojny Światowej i jest sercem historycznego centrum Poczdamu. Otoczony przez budynki administracyjne, muzea i kościoły.
Nad placem Alter Markt dominuje monumentalny kościół św. Mikołaja (Nikolaikirche), zaprojektowany przez Karla Friedricha Schinkla, wzniesiony w latach 1830–1837 w stylu klasycystycznym, z późniejszymi modyfikacjami dokonanymi przez Friedricha Augusta Stülera. Kopuła inspirowana rzymskim Panteonem, fasada z sześciokolumnowym portykiem i dwiema wieżami bocznymi podkreśla harmonijny charakter budowli.
Kościół św. Piotra i Pawła (Peter-und-Paul-Kirche) stanowi przykład architektury w stylu neoromańskim inspirowanej włoskimi bazylikami. Charakterystyczna smukła, wysoka wieża z ostrosłupowym hełmem, która dominuje nad okoliczną zabudową.
Wnętrze świątyni utrzymane w prostym stylu, z trzynawowym układem bazylikowym, arkadami wspartymi na kolumnach i jasną, przestronną nawą główną. Ołtarz główny zdobi mozaika przedstawiająca scenę Chrystusa w otoczeniu apostołów.
Gmach Muzeum Barberini w Poczdamie powstał w latach 70. XVIII wieku z inicjatywy Fryderyka II Wielkiego, inspirowany włoską architekturą pałacową. Elewacja w stylu barokowym, z charakterystycznym centralnym ryzalitem i łukowymi arkadami w przyziemiu, przywraca historyczny charakter placu Alter Markt. Galeria warta odwiedzenia.
Na szczególną uwagę zasługuje kolekcja impresjonistów, jedna z najważniejszych w Niemczech, zawierająca prace m.in. Claude’a Moneta, Pierre’a-Auguste’a Renoira, Augusta Renoira, Camille’a Pissarra i Augusta Sisleya. Obrazy Moneta prezentowane w muzeum obejmują różne okresy jego twórczości – od scen z paryskich bulwarów po słynne pejzaże ogrodowe, w tym motywy wodne inspirowane ogrodem w Giverny. Na zdjęciu jedno z najsłynniejszych dzieł artysty z cyklu Kopce siana (Meules), powstałe w latach 1890–1891. Kwintesencję impresjonizmu – studium ulotności chwili, gry światła i koloru, a zarazem przykład mistrzowskiego warsztatu mistrza.
W pobliżu placu Alter Markt widoczny gmach Stajni Królewskich (Königliche Marstall), pierwotnie z przeznaczeniem na stajnie i wozownie dla dworu pruskiego. Bogata dekoracja rzeźbiarska na attyce podkreśla reprezentacyjny charakter obiektu. Współcześnie muzeum filmowe prezentujące historię kinematografii w Brandenburgii oraz dzieje słynnych wytwórni filmowych z pobliskiego Babelsbergu.
Charakterystyczna i i rozpoznawalna ulica w dzielnicy Holenderskiej (Holländisches Viertel). W I połowie XVIII w. Fryderyk Wilhelm I sprowadził do Poczdamu rzemieślników z Holandii, aby ożywić gospodarkę i wnieść do miasta nowe umiejętności budowlane. Ceglane, czerwone elewacje, białe okiennice i proste, dwuspadowe dachy, typowe dla holenderskiego stylu obejmują 150 domów. Jedno z ulubionych miejsc spacerów turystów odwiedzających Poczdam.
Nieopodal jedna z trzech historycznych bram miejskich, Nauener Tor. Dwie cylindryczne wieże flankujące ostrołukowy przejazd połączone są murem z krenelażem, całość tworzy malowniczą kompozycję nawiązującą do architektury zamkowej. Projekt autorstwa Johanna Gottfrieda Büringa nadał jej formę neogotycką, wzorowaną na średniowiecznych murach obronnych Anglii, co było wówczas nowością w Prusach.
Pałac Cecilienhof został wzniesiony na początki XX stulecia jako rezydencja następcy tronu Niemiec, księcia Wilhelma Hohenzollerna, i jego żony Cecylii Meklemburskiej. Zaprojektowany w stylu angielskiego dworu Tudorów, wyróżnia się konstrukcją szachulcową, spadzistymi dachami i malowniczym układem skrzydeł otaczających wewnętrzne dziedzińce. Architektura nawiązywała do angielskich tradycji rezydencjonalnych, co miało podkreślać prestiż i kosmopolityczny charakter rodziny cesarskiej.
Znaczenie historyczne pałacu jest związane z wydarzeniami z lipca i sierpnia 1945 roku, kiedy to odbyła się tutaj Konferencja Poczdamska z udziałem tzw. Wielkiej Trójki, tj. Józefa Stalina, Harry’ego Trumana i Winstona Churchilla (później Clementa Attlee). Ustalono tu powojenny kształt Europy. Współcześnie muzeum prezentujące zarówno wnętrza z czasów rodziny Hohenzollernów, jak i sale, w których obradowali alianci, zachowane w aranżacji z 1945 roku.
Przerzucony nad Hawelą Most Glienicke (Glienicker Brücke), łączący Poczdam z Berlinem. W czasach zimnej wojny przebiegała tędy granica między Berlinem Zachodnim (sektor amerykański) a NRD. Most stał się miejscem głośnych wymian szpiegów między USA a ZSRR – stąd potoczna nazwa „most szpiegów”. Najsłynniejsze takie wydarzenie miało miejsce w 1962 roku, kiedy to wymieniono amerykańskiego pilota Francisa Gary’ego Powersa, zestrzelonego nad ZSRR, na radzieckiego agenta Rudolfa Abla.
Do 1989 roku przejście przez most było zamknięte dla zwykłych obywateli, a dostęp mieli wyłącznie przedstawiciele władz i służb specjalnych. Po upadku muru berlińskiego otwarto go ponownie dla ruchu publicznego. Dziś Most Glienicke jest zarówno zabytkiem inżynierii, jak i symbolicznym świadkiem podziału Niemiec i konfrontacji dwóch bloków politycznych w XX wieku.
Ze względu na położenie przy strefie granicznej ucierpiał arystokratyczny zespół pałacowo-parkowy Pałacu Babelsberg (Schloss Babelsberg). Dawna letnia siedziba księcia Wilhelma Pruskiego, późniejszego cesarza Wilhelma I, i jego małżonki Augusty figuruje na liście światowego dziedzictwa UNESCO.